Selecteer de tekst die je wilt vertalen en kies 'Vertalen'. Kies vervolgens de gewenste taal. Je kunt de vertaalde tekst beluisteren of lezen.
De meeste mensen hebben 2 nieren. Maar er zijn ook mensen met 1 nier. Dit heet een mononier.
Nieren zijn belangrijk voor het filteren van het bloed. Ook zorgen ze voor een goede bloeddruk. Daarnaast hebben ze nog andere belangrijke taken. Heb je maar 1 nier? Dan neemt die nier al deze taken op zich. Voor volwassenen is dat vaak geen probleem. Maar als je bent geboren met 1 nier, moet deze nier extra hard werken. Daardoor kan soms nierschade ontstaan.
Een mononier kan aangeboren zijn. Of je hebt een mononier als een nier is verwijderd tijdens een operatie.
Een aangeboren mononier kan verschillende oorzaken hebben:
Sommige kinderen worden geboren met 1 nier. Dit heet unilaterale nieragenesie. Het is mogelijk dat het kind verder volledig gezond is. Soms gaat een mononier samen met een andere aangeboren aandoening.
Vaak wordt al voor de geboorte ontdekt dat er maar 1 nier is. Het is te zien op de 20-weken-echo die tijdens de zwangerschap wordt gemaakt. Volwassenen ontdekken soms pas op latere leeftijd dat ze maar 1 nier hebben. Ook omdat er vroeger geen echo gemaakt werd tijdens de zwangerschap.
Een andere oorzaak van een mononier is multicysteuze nierdysplasie.
Op de echo ziet de nier eruit als een druiventros. Een multicysteuze nier werkt niet of nauwelijks. Hoewel het kind 2 nieren heeft, is er dus toch een mononier. Er is namelijk maar 1 werkende nier.
Er zijn verschillende andere aangeboren aandoeningen waarbij soms 1 van de nieren niet of nauwelijks werkt. Bijvoorbeeld UPJ-stenose en urethrakleppen. Bij deze aandoeningen is er een vernauwing in de urinewegen. De urine gaat daardoor niet goed uit de nieren naar de blaas. In dit geval waren de nieren goed aangelegd, maar zijn deze al voor de geboorte beschadigd door de geblokkeerde afvoer van urine.
Alle aangeboren oorzaken van een mononier worden samen CAKUT genoemd. Dit is een Engelse term, die staat voor ‘congenital anomalies of the kidney and urinary tract’. Dat betekent: aangeboren afwijkingen aan de nieren en urinewegen.
Meestal is onduidelijk waardoor CAKUT is ontstaan. Het kan te maken hebben met veranderingen in het DNA of met de omgeving. Soms komt CAKUT bij verschillende mensen in 1 familie voor. Of het komt samen met andere afwijkingen voor. Dan kan er soms onderzocht worden of er een erfelijke oorzaak voor is.
Het verwijderen van een nier tijdens een operatie heet nefrectomie. Daarna heb je ook een mononier. Er kunnen verschillende redenen zijn om een nier te verwijderen:
Bij volwassenen wordt soms bij toeval ontdekt dat iemand maar 1 nier heeft. Bijvoorbeeld bij een medisch onderzoek. Anders wordt de diagnose pas gesteld als er klachten ontstaan.
Bij kinderen is het meestal al voor de geboorte bekend als ze een mononier hebben. Dat is te zien op de 20-weken echo. Deze echo wordt sinds 2006 aangeboden aan iedere zwangere vrouw.
De meeste mensen merken er niets van als ze maar 1 nier hebben. Maar er zijn ook mensen die wel klachten krijgen. Dit gebeurt als de mononier overbelast raakt en daardoor slechter werkt. Dit leidt tot hoge bloeddruk en eiwit in de urine.
Pas als de nier heel slecht werkt, ontstaan er klachten als vermoeidheid en misselijkheid. Vaak is de nierfunctie dan nog maar 30%.
Lees hier meer over de symptomen bij nierproblemen.
Meestal is het geen probleem om 1 nier te hebben. Voor mensen met een mononier is het wel verstandig om regelmatig te laten controleren of de nier nog goed werkt en geen last heeft van het harder werken. Het is belangrijk om de bloeddruk en eiwit in de urine in de gaten te houden. Bij volwassenen is dit zo lang de nier goed werkt minder vaak nodig, bijvoorbeeld elke 2-3 jaar. Bij vrouwen met een mononier die zwanger worden, adviseren we extra controles van de nierfunctie tijdens de zwangerschap.
Mensen met 2 nieren hebben meer nierweefsel dan noodzakelijk is. Ze hebben dus reservecapaciteit. Daardoor kun je 1 nier afstaan aan iemand met nierfalen. Als er een nier mist, of niet werkt, dan neemt de andere nier het over. De nierfunctie blijft normaal. Kortom: iemand met 1 nier is niet automatisch een nierpatiënt.
Voor kinderen kan een mononier wel gevolgen hebben. Bij kinderen gaat de mononier namelijk veel harder werken. De nier kan dan overbelast raken en daardoor minder goed gaan werken. Volwassenen die een nier afstaan of kwijtraken, hebben hier meestal weinig last van.
Kinderen met een mononier komen regelmatig op controle bij een arts. Meestal is dit 1 keer per jaar. Als het nodig is, gebeurt het vaker. Tijdens de controle wordt de bloeddruk gecontroleerd en wordt de plas nagekeken op eiwitten. Als er meer onderzoek nodig is, verwijst de arts door naar een kindernefroloog. Dat is een kinderarts die gespecialiseerd is in nierziekten.
In de puberteit groeien kinderen hard. Dat is een lastige tijd voor de mononier. Soms kan de nier de groei niet bijhouden. Daardoor kan er in de puberteit nierschade ontstaan. Daarom gaan oudere kinderen met een mononier meestal op controle bij een kinderarts of kindernefroloog. Na de puberteit kan de huisarts de controles overnemen. Als de nier na de puberteit nog goed werkt, zijn daarna minder vaak controles nodig, bijvoorbeeld elke 2-3 jaar.
Lees ook de informatie van het Radboudumc.nl over een mononier bij een kind.
Mensen met een mononier hebben niet automatisch een nierziekte. Daarom is behandeling meestal niet nodig. Ook zijn er geen speciale leefregels voor mensen met een mononier. Het is wel belangrijk om niet te veel zout te eten, niet te roken en overgewicht te voorkomen. Maar dat is voor iedereen belangrijk.
Ook sporten kan gewoon met een mononier. Het is belangrijk dat je voldoende beweegt. Maar doe liever niet aan directe contactsporten, zoals (kick)boksen of karate. Daarbij is er meer risico op schade aan de nier. Het is niet nodig om tijdens het sporten een beschermgordel te dragen.
Als de mononier beschadigd is, werkt deze niet goed meer. De werking gaat langzaam verder achteruit. Vaak ontstaat er hoge bloeddruk en gaat er eiwit verloren via de urine. De arts kan dan medicijnen voorschrijven om de nier te beschermen. De medicijnen zijn meestal ACE-remmers. Ze helpen tegen hoge bloeddruk en tegen eiwitverlies via de urine. Ze zijn verkrijgbaar als tablet en drankje (voor kinderen).
De medicijnen zorgen ervoor dat de nierfunctie niet verder achteruit gaat. Maar de schade die er al is, kunnen ze niet herstellen. Daarom is het belangrijk dat de schade vroeg opgespoord wordt. Kinderen met een mononier komen daarom regelmatig op controle bij een arts. Ook als ze geen klachten hebben.
Bij een echo worden de nieren in beeld gebracht. Een echo is pijnloos en zonder risico’s. Het duurt maximaal 30 minuten. Op de echo is te zien of er een mononier is en hoe groot de nier is. Ook kunnen afwijkingen, zoals cysten of een verwijd nierbekken te zien zijn.
Een renogram is een onderzoek om te zien of allebei de nieren even goed werken, en of de urine goed doorstroomt van de nieren naar de blaas. Hiervoor wordt een licht radioactieve vloeistof ingespoten via een infuus in de arm. Met een speciale camera wordt bekeken hoe de nieren omgaan met deze vloeistof. Het onderzoek duurt ongeveer een uur en is niet gevaarlijk of pijnlijk. Het inbrengen van het infuus kan wel vervelend zijn. Verder is het belangrijk om goed stil te liggen tijdens het onderzoek.
Op een DMSA-scan is te zien of beide nieren goed werken. Ook kan de arts zien of er littekens op de nieren zitten. Er wordt een licht radioactieve vloeistof ingespoten via een infuus in de arm. Na het inspuiten wordt de vloeistof opgenomen door de nieren. Dit duurt ongeveer 3 uur. Daarna worden er met een speciale camera foto’s van de nieren gemaakt. Het maken van de foto’s duurt ongeveer 1 uur. Het onderzoek is niet gevaarlijk of pijnlijk. Het inbrengen van het infuus kan wel vervelend zijn. Verder is het belangrijk om goed stil te liggen tijdens het onderzoek.
Het mictiecystogram wordt gemaakt om de blaas en de urinewegen te kunnen bekijken. Ook is te zien of de urine de goede kant op stroomt. Voor dit onderzoek wordt een slangetje (katheter) in de plasbuis geschoven. Dat kan vervelend voelen. Daarom wordt eerst wat verdovende zalf op het slangetje gesmeerd. Via het slangetje wordt een vloeistof ingebracht in de blaas. Daarna worden röntgenfoto’s gemaakt. Ook tijdens het plassen.
Met urineonderzoek controleert de arts of er eiwit in je urine zit. Zitten er veel eiwitten in de urine? Dat kan betekenen dat de nier beschadigd is.
Bloedonderzoek kan duidelijk maken hoe goed de nieren het bloed filteren. Hiervoor wordt gekeken naar het stofje kreatinine. Dat is een afvalproduct van de spieren. Normaal wordt het uitgeplast. Als er veel kreatinine in het bloed zit, kan dat betekenen dat de nieren het bloed niet goed filteren. Er blijft dan kreatinine in het bloed achter.
Meisjes met een mononier hebben soms ook een niet goed aangelegde baarmoeder. Dit kan ook via een echo bekeken worden. Vaak kan dit samen met de echo van de nieren. Bij meisjes met een mononier die niet ongesteld worden of die hele heftige pijn rondom de menstruatie hebben, is soms een extra echo van de baarmoeder nodig.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de oorzaken en gevolgen van de mononier.
Lees meer over de uitkomsten van de KIMONO studie.
Uit onderzoek van het Radboudumc blijkt dat een mononier op latere leeftijd nierschade kan veroorzaken. Overgewicht speelt hierbij ook een belangrijke rol.
Lees meer over aangeboren mononieren en over de SOFIA studie.
Onze deskundigen dragen bij aan betrouwbare informatie.
Sander Groen in 't Woud MD MSc, arts-onderzoeker
Michiel Schreuder, kinderarts-kindernefroloog
