De PD-katheter

Laatste update, 12 juni 2025

Bij buikdialyse krijg je een slangetje in je buik, waarmee spoelvloeistof in en uit je buik gaat. Dit heet een PD-katheter. Je krijgt hiervoor een operatie. Lees hoe je de PD-katheter verzorgt. En wat je moet doen bij problemen.

In het kort

Bij peritoneale dialyse (ook wel buikspoeling of buikdialyse) krijg je een slangetje in je buik. Dat heet een PD-katheter. Via dit slangetje wissel je de spoelvloeistof.
Een deel van het slangetje zit in de buik en een deel steekt eruit.
Je krijgt het PD-katheter tijdens een operatie. De dialyse start een paar weken daarna.
De plek waar het slangetje je buikt in gaat, heet de huidpoort. Die plek moet je goed schoonhouden.
Er kunnen problemen ontstaan met het PD-katheter. Meld die altijd bij de dialyse-afdeling; er is mogelijk een oplossing.

Bij peritoneale dialyse filtert je buikvlies afvalstoffen en overtollig vocht uit het bloed. Die komen in de spoelvloeistof in de buikholte. Het inbrengen en verwijderen van die spoelvloeistof gaat via een kunststof slangetje. Dat heet een peritoneale-dialysekatheter (PD-katheter).

Een PD-katheter is geschikt voor beide vormen van peritoneale dialyse (CAPD en APD).

Zo zit de PD-katheter in je buik

De PD-katheter is ongeveer een halve centimeter dik en ongeveer 50 centimeter lang. De PD-katheter bestaat uit:

een kunststof slangetje met gaatjes aan het uiteinde
een metalen koppelstuk
een verbindingsslang met aansluiting voor de spoelvloeistof

PD-katheter aan de binnenkant

het slangetje steekt door de huid, dit heet de huidpoort
dan loopt het kunststof slangetje onder de huid door naar de opening in de buikwand, dit heet de kathetertunnel
daarna steekt het slangetje door de buikwand in de buikholte
zo'n 20 centimeter van de PD-katheter zit in de buikholte
het laatste deel van het slangetje heeft kleine gaatjes en het uiteinde is open
het uiteinde ligt bij voorkeur onder in je buikholte, dan werkt de katheter het beste

PD-katheter aan de buitenkant

Een stukje van het kunststof slangetje steekt uit de buik. Het zit met een (metalen) koppelstuk vast aan een verbindingsslang. Die verbindingsslang eindigt weer met een aansluiting en een afsluitdop.

PD-katheter kan niet verschuiven

De PD-katheter in de buik kan niet verschuiven. Het kunststof slangetje in de kathetertunnel bevat 1 of 2 bevestigingen (cuffs). Die vergroeien met de buikwand. Zo blijft de PD-katheter op zijn plek. De katheter kan dus niet uit de buik komen, en ook niet naar binnen schuiven.

PD-katheter plaatsen

Er is een (kleine) operatie nodig om een PD-katheter te plaatsen. Daarvoor word je 1 dag opgenomen in het ziekenhuis. Er zijn verschillende manieren om de PD-katheter aan te leggen.

kijkoperatie
Meestal krijg je een PD-katheter via een kijkoperatie. Je krijgt dan 2 kleine wondjes van ongeveer een centimeter groot. Je krijgt hierbij een algehele narcose (verdoving).
open operatie
Soms krijg je de PD-katheter via een snede in de buik. Dan is de operatiewond iets groter. Bij deze vorm van opereren krijg je meestal ook een algehele narcose.
röntgendoorlichting
De PD-katheter kan ook met röntgendoorlichting worden geplaatst. Dat gebeurt onder plaatselijke verdoving.

Vooraf bespreek je met de chirurg en/of de dialyseverpleegkundige waar de PD-katheter uit je buik gaat komen. De PD-katheter mag niet in een huidplooi komen, en mag niet gaan knellen door een broek- of rokband. Je mag aangeven of de PD-katheter liever links of rechts wilt, als dat medisch mogelijk is.

In sommige ziekenhuizen krijg je het advies te laxeren voor de ingreep. Daardoor is de darm leger. Hierdoor wordt het makkelijker om de PD-katheter op de juiste plek te leggen en zal die beter werken. Als laxeren niet met jou is besproken, kun je hiernaar vragen bij je arts.

Na plaatsen van de PD-katheter

Na plaatsing spoelt de behandelaar de katheter door. Na 5 tot 10 dagen gebeurt dit nog een keer door de dialyseverpleegkundige. Zo wordt gecontroleerd of de PD-katheter goed werkt.

Na de operatie kan wondpijn ontstaan. Vertel het aan de verpleegkundige of arts als je hier last van hebt. Je krijgt dan medicijnen tegen de pijn.
Pleisters of wondverbandjes moet je laten zitten. Ongeveer een week na de operatie ga je op controle. De dialyseverpleegkundige verwijdert dan de pleisters of wondverbandjes en eventuele hechtingen. Dit gebeurt op de dialyseafdeling.
De eerste 2 weken na de operatie mag je niet douchen. Na 2 weken ga je weer op controle. Als de wond goed genezen is, mag je daarna weer douchen.
De eerste 2 weken na de operatie verzorgt een verpleegkundige de huidpoort. Dat moet in die periode steriel gebeuren. Daarna leer je zelf de huidpoort zelf verzorgen. Dat hoeft niet steriel maar wel schoon.

Eerste dialyse met PD-katheter

Eerst heeft de wond rust nodig. De PD-katheter krijgt zo de kans om vast te groeien in de buikwand. En je kunt in deze periode wennen aan de PD-katheter. Bij voorkeur start de peritoneale dialyse 2 tot 6 weken na de operatie.

Bij uitzondering start PD wel al kort na het plaatsen van de PD-katheter. Dit gebeurt als het om medische redenen niet verantwoord is om te wachten en PD de beste behandelmogelijkheid is.

PD-katheter verwijderen

Soms moet de katheter verwijderd worden. Bijvoorbeeld als je stopt met peritoneale dialyse. Daarvoor is ook een operatie nodig. De bevestigingen (cuffs) worden dan weer losgemaakt. Het is een kleine ingreep.

In bad en zwemmen met PD-katheter

Overleg met de nefroloog of (en wanneer) je een bad mag nemen. In het begin mag het meestal niet. Een bad verweekt de huid. Dat vergroot de kans op een infectie. Met een PD-katheter mag je niet in een bubbelbad. Daar is de kans op een infectie te groot.

Baden in een gewoon bad mag later meestal wel, maar alleen als je maatregelen neemt. Je kunt de huidpoort bijvoorbeeld afdekken met een speciaal beschermend verband. Dit heet occlusief verband. Een andere mogelijkheid is dat je maximaal 30 minuten in bad blijft en dan voor en na het baden doucht. Na het baden moet je altijd de huidpoort verzorgen.

Is de huidpoort geïnfecteerd? Dan kun je beter niet in bad gaan.

Blog Valerie douchen

Blogger Valerie vertelt hoe fijn het is om weer te mogen douchen na de aanleg van de huidpoort en de katheter.

Zwemmen met PD-katheter

Met een PD-katheter mag je zwemmen in zee en in het zwembad, maar alleen als je maatregelen neemt. Je moet de huidpoort afdekken met een speciaal verband. Dit heet occlusief verband. En na het zwemmen moet je de huidpoort verzorgen. Zwemmen in meren, rivieren, stilstaand water of bubbelbaden wordt afgeraden.

Is de huidpoort geïnfecteerd? Dan kun je beter niet zwemmen.

huidpoort schoonspoelen met water

Als je weer mag douchen, mag je de huidpoort alleen schoonspoelen met water.

Houd de douchekop minstens 20 centimeter van de opening af.
Gebruik geen zeep op de huidpoort.
Was de rest van je lichaam gerust met zeep, maar kies het liefst een zachte zeep zonder parfum.
Spoel zeepresten goed weg.
Dep de huid droog, wrijf niet.
Gebruik rond de huidpoort geen lotion of poeder.

Je krijgt ook het advies om kleding te dragen die niet te strak rond de huidpoort zit. Strakke kleding kan irritatie geven van de huidpoort.

zalf met antibiotica op de huidpoort smeren

Je krijgt het advies elke dag na het douchen een antibioticazalf op de huidpoort te smeren, met een gaasje of wattenstaafje. Meestal is dat mupirocine (Bactroban). Dat is om een infectie te voorkomen. De nefroloog schrijft zo'n zalf voor.

controleer of er een ontsteking of infectie is

De huidpoort kan gaan ontsteken. Daarom moet je de huid rondom de huidpoort dagelijks controleren. Zie je tekenen van een ontsteking, zoals roodheid, zwelling, uitlopend vocht of pus? Neem dan meteen contact op met jouw dialyse-afdeling.

Het risico op een ontsteking is kleiner als je de huidpoort goed verzorgt.

problemen met de huidpoort

Irritatie door beweging

Irritatie van de huidpoort herken je aan een rode huid die mogelijk ook jeukt. Zulke irritatie ontstaat als de katheter heen en weer beweegt. Je kunt de irritatie verhelpen door huidpoort eerst schoon te spoelen met water, zonder zeep. Dep de huid goed droog. Plak daarna de katheter vast op de huid met de pleister die je daarvoor hebt gekregen.

Ontsteking

Heb je behalve roodheid en jeuk ook een zwelling? En zie je vocht of pus rond de katheterpoort? Dan heb je een ontsteking. Neem dan meteen contact op met de dialyseafdeling. Waarschijnlijk krijg je een behandeling met antibiotica.

Heel soms helpt een (langdurige) behandeling met antibiotica niet. Mogelijk moet de PD-katheter dan verwijderd worden. Meestal krijg je dan meteen een nieuwe PD-katheter. Soms moet je 2 tot 6 weken wachten. In de tussentijd stap je over op hemodialyse. Als je nierfunctie nog goed genoeg is, kun je misschien een korte periode zonder dialyse.

PD-katheter werkt niet goed

Het kan gebeuren dat de spoelvloeistof niet goed in- of uitloopt door de PD-katheter. Bijvoorbeeld door verstopping in de darmen of doordat de katheter niet goed ligt. Hiervoor zijn verschillende oplossingen:

Je krijgt vaak eerst laxeermiddelen. Dit kan helpen als de darmen verstopt zijn. Of als het uiteinde van de PD-katheter verplaatst is. Met laxeren kun je de ligging van het uiteinde van de katheter weer goed krijgen.
Ligt de katheter nog steeds niet goed? De chirurg of radioloog kan het uiteinde van de PD-katheter weer goed leggen en eventueel vastmaken. Dat gaat bij voorkeur met een kijkoperatie. Soms gebeurt dit via doorlichting met röntgenstraling
Soms zitten er stolsels of eiwitslierten in de PD-katheter. De arts of verpleegkundige probeert dan de stolsels of eiwitslierten met een spuit op te zuigen, of de katheter door te spuiten.
Het komt ook voor dat het buikvlies zich om het uiteinde van de PD-katheter wikkelt. Dan is vaak een kijkoperatie nodig. De chirurg maakt het uiteinde van de PD-katheter dan weer vrij.

spoelvloeistof lekt weg uit de buikholte

Na start van de dialyse kan spoelvloeistof uit de buik lekken. Dit gebeurt als de PD-katheter nog niet goed is vastgegroeid in de buikwand.

De spoelvloeistof loopt dan vanuit de buikholte langs de PD-katheter, via de huidpoort naar buiten. Merk je dat er vocht lekt langs de PD-katheter, bespreek dit dan altijd met de nefroloog of dialyseverpleegkundige. Meestal moet je dan tijdelijk stoppen met de peritoneale dialyse. De PD-katheter groeit dan vanzelf vast.

Spoelvloeistof kan ook lekken naar de ruimte tussen de buikwand en de huid. Dat gebeurt als er een scheurtje in de buikwand zit. Dat heet ook wel een hernia of breuk. Er ontstaat dan een zwelling onder de huid. Bijvoorbeeld in de lies, of bij de geslachtsdelen.

Bij een scheurtje in de buikwand moet je meestal tijdelijk stoppen met de peritoneale dialyse. Het scheurtje herstelt dan vanzelf. Ook 's nachts dialyseren (APD) kan de lekkage verminderen, omdat je dan liggend dialyseert. Nog een manier om de lekkage te stoppen is een operatie. Dan sluit de chirurg het scheurtje.

Als je tijdelijk moet stoppen met PD, moet je soms tijdelijk over op hemodialyse. Tenzij de nierfunctie nog goed genoeg is. Dan kun je een paar dagen zonder dialyse.

problemen met de huidpoort

De opening in de huid waar de PD-katheter de buik in gaat, heet de huidpoort. Deze opening kan geïrriteerd raken. De huid is dan rood en kan jeuken. Zulke irritatie ontstaat als de katheter heen en weer beweegt. Spoel de huidpoort eerst schoon met water, zonder zeep, om de irritatie te verhelpen. Dep de huid goed droog. Plak daarna de katheter vast op de huid met de pleister die je daarvoor hebt gekregen.

Heb je behalve roodheid en jeuk ook een zwelling? En zie je vocht of pus rond de katheterpoort? Dan heb je een infectie (ontsteking). Neem dan meteen contact op met de dialyseafdeling. Waarschijnlijk krijg je een behandeling met antibiotica.

Heel soms helpt een (langdurige) behandeling met antibiotica niet. Mogelijk moet de PD-katheter dan verwijderd worden. Tijdens de ingreep krijg je dan meestal meteen een nieuwe PD-katheter. Als dat niet kan, stap je 2 tot 6 weken over op hemodialyse. Als je nierfunctie nog goed genoeg is, kun je misschien een korte periode zonder dialyse.

Het risico op een ontsteking of infectie is kleiner als je de huidpoort goed verzorgt.

Onze deskundigen dragen bij aan betrouwbare informatie.

Alferso Abrahams, internist-nefroloog

Anita van Eck van der Sluijs, internist-nefroloog

Laura Haasdijk, medisch maatschappelijk werker

Sabine Timmerman, dialyseverpleegkundige

Sanne Vonk MSc, arts-onderzoeker

Waarom werken we samen met deskundigen?