Veroudering niercellen terugdraaien

Nierschade zorgt voor een versnelde veroudering van de nier, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Professor dr. Roel Goldschmeding, hoogleraar pathologie aan het UMC Utrecht, werkt in een vierjarig onderzoek aan het tegengaan van deze versnelling. De Nierstichting subsidieert dit project. Dit is een belangrijke stap naar genezing van nierziekten.

Als het onderzoek van professor Goldschmeding slaagt, is er een belangrijke stap gezet naar het terugdraaien, stopzetten en mogelijk zelfs genezen van nierziekte. Tom Oostrom (directeur Nierstichting): “Denkbaar is dat dit project ons een nieuwe manier toont om nierschade aan te pakken en ons dichterbij genezing van nierziekten brengt. Binnen de regeneratieve nefrologie probeert men bijvoorbeeld met stamcellen nieuwe organen te kweken. Maar je kunt ook kijken hoe je ontstane schade een halt toeroept. Ook kun je de nier misschien in staat stellen zichzelf te genezen. Uiteindelijk is ons doel: genezing van de patiënt zodat dialyse niet meer nodig is.”

Negatieve spiraal
Goldschmeding wil met zijn onderzoek de negatieve spiraal van nierschade doorbreken, waarbij nierfibrose ontstaat door een proces van verlittekening: “Ook gezonde mensen kampen in de loop der jaren met enige achteruitgang van de nier, maar bij nierpatiënten treedt dit versneld op. Ons onderzoek richt zich op nauwkeurige verwijdering van verouderde cellen uit de nier. Je moet hierbij denken aan schade die niet goed is hersteld. Beschadigde cellen proberen zichzelf te genezen. Ook als dit niet lukt, blijft een deel ervan het proberen. In dit proces scheiden deze cellen stoffen af, die ervoor zorgen dat de cellen in hun omgeving beschadigd raken. Een negatieve spiraal dus. Als je dat kunt stoppen of zelfs omkeren, werk je op termijn aan het herstel van de nierfunctie. Lukt dat, dan biedt dit veel patiënten een beter perspectief.”

Nierchip
De onderzoekers willen allereerst boven tafel krijgen welke specifieke eigenschappen verouderde cellen bij verschillende nierziekten hebben, en wat de effecten daarvan zijn op omringende cellen. In een ander deel van het project wordt de rol van schadelijke afvalstoffen bestudeerd die zich bij nierfalen ophopen in het bloed. De stelling is: deze afvalstoffen zetten niercellen aan tot versnelde veroudering en verlittekening van nierweefsel. Om dit te kunnen onderzoeken, wordt een driedimensionale nierchip ontwikkeld, bestaande uit nierbuisjes, steuncellen en bloedvaatjes. Onderzoekers bestuderen daarmee hoe cellen elkaar beïnvloeden en aanzetten tot veroudering en fibrose. Ook testen zij de werkzaamheid van senolytica (experimentele geneesmiddelen die verouderde cellen opruimen). Goldschmeding: “Deze medicatie wordt ook gebruikt bij het bestrijden van kanker. Daar zie je namelijk hetzelfde principe: celveroudering die omringende cellen ziek maakt.”

Meten in de urine
De onderzoekers gaan ook na of niercelveroudering in de urine kan worden gemeten. Als dat zo is, biedt dit de mogelijkheid om deze oorzaak van nierfunctieverlies in de nier vast te stellen en te volgen, zónder het afnemen van een nierbiopt. Diagnostiek met behulp van urine is voor de patiënt veel minder belastend.

Goldschmeding: “Als je de verdere verslechtering van de nierfunctie kunt stoppen door verouderde cellen gericht te verwijderen ga je op termijn richting herstel van de nierfunctie. Mijn droom is dat ik straks kan zeggen: ik heb écht een bijdrage geleverd aan een belangrijke stap naar behoud van nierfunctie.”