Nier op maat

De Nierstichting geeft de wetenschappers prof. dr. Ton Rabelink van UMC Leiden en de Australische prof. dr. Melissa Little € 520.000 subsidie voor het project RECORD KID. Rabelink: 'De bouwstenen zijn er. Maar als je die bij elkaar zet, heb je nog geen nier.'

De basis van een 'nier op maat'
Nieren zijn complex en bevatten 26 typen cellen. Daarnaast bevatten nieren ook stamcellen, die in principe nog elk type niercel kunnen worden. Als je tenminste weet hoeveel van welke signaalstof je op welk moment moet toevoegen. “Die recepten zijn bekend,”vertelt Rabelink. “Dankzij Melissa Little, die elke stap in de embryonale ontwikkeling heeft uitgeplozen.” Nadeel is dat de microscopische nierfiltertjes, organoïden, die zo in het lab ontstaan, bolvormig in plaats van niervormig zijn. Rabelink: “Die typische bouw is essentieel. Er moet aanvoer zijn van bloed, een filter, dan een functionele eenheid die specifieke stoffen weer opneemt, en een afvoer voor urine. Die organisatie wordt bepaald door onder meer een bloedvatstructuur.”

Verschillende cellen op juiste plek krijgen
Rabelink ontwikkelde daarom een soort steiger van weefsel als basis. Die bestaat uit bindweefsel dat overblijft als je uit een nier alle cellen wegspoelt. Dat is bijvoorbeeld een varkensnier of een nier die afgekeurd is voor transplantatie. Rabelink: “Wat we nog niet weten, is hoe we in die steiger de verschillende cellen op de juiste plek krijgen. En hoe we dat zo kunnen doen, dat het straks praktisch en veilig bruikbaar is in de kliniek.” Bio-engineers moeten bijvoorbeeld iets bedenken om gewone celkweek op te schalen: “Eén nier bevat 9 miljard cellen, die zeker zes weken in het lab moeten overleven. Dat kan niet in een kweekschaaltje.”

Dit hield niemand voor mogelijk
De komende jaren zoeken Rabelink en Little uit onder welke omstandigheden en in welke volgorde ze de bouwstenen bij elkaar moeten brengen, om een functionerende nier te krijgen. Rabelink is optimistisch. "Het meeste van wat we nu kunnen, hield vijf jaar geleden niemand voor mogelijk. En bewijs dat een nier op maat in principe kan, is er. Nu moeten we het doen. De beperkende factoren zijn geld en mankracht."

Rabelink: "Bij chronische ziekten zoals nierschade en diabetes, kan reguliere geneeskunde alleen symptomen verminderen. Dat betekent: lage levenskwaliteit en hoge zorgkosten. Wat je wilt is echt herstel, dat doet regeneratieve geneeskunde. De potentie voor patiënten en de samenleving is zo groot, dat we verplicht zijn daar naartoe te werken."