Towards vitality: Proof-of-concept trial of a user-friendly Cognitive Bias Modification e-Health intervention to minimize fatigue and foster vitality in (pre-)dialysis patients

Het ontwikkelen en pilot-testen van E-Health CBM interventie gericht op het behandelen van vermoeidheid welke complementeert aan de actuele psychosociale behandelingsmogelijkheden in (pre-) dialyse patiënten.

De meerderheid van nierpatiënten heeft last van (chronische) vermoeidheid die niet kan worden verholpen door medicatie. Deze vermoeidheid vermindert de maatschappelijke participatie, zelfredzaamheid, onafhankelijkheid en de kwaliteit van leven van nierpatiënten. Intensieve psychologische behandeling voor vermoeidheid bestaat wel, maar is vaak niet toegankelijk of haalbaar voor de nierpatiënten. Bovendien spelen bij de oorzaken van vermoeidheid ook onbewuste processen een rol. Patiënten met vermoeidheidsklachten richten hun aandacht automatisch en onbewust steeds meer op de vermoeidheidsignalen, waardoor hun zelfbeeld en gedragspatroon wordt beïnvloed. Daarbij komt dat deze automatische en onbewuste mentale processen op hun beurt weer een oorzaak zijn van psychosomatische symptomen zoals pijn en vermoeidheid. Cognitieve bias modificatie (CBM), het terugdraaien van de automatische en onbewuste processen die leiden, is effectief gebleken voor mensen met alcoholverslaving, fobieën, en chronische pijn. Een computergestuurde (e-health) CBM interventie gericht op het terugdraaien van de vertekening in zowel aandacht als het zelfbeeld zou ook in nierpatiënten de ervaren vermoeidheid kunnen verminderen en meer energie opleveren. Zo'n interventie die weinig moeite en tijd kost en thuis kan plaatsvinden is van belang voor nierpatiënten, omdat er momenteel weinig aandacht aan wordt besteed aan vermoeidheid tijdens de medische behandeling en patiënten vaak te moe zijn voor een intensieve psychologische behandeling. Isala Zwolle, Ziekenhuisgroep Twente en Universiteit Utrecht zijn partners in dit project. Daarnaast zijn de Nierpatiënten Vereniging Nederland en de Nierpatiëntenvereniging Oost Nederland betrokken.Doelstellingen: 1. Ontwikkelen van een gebruiksvriendelijk computer gestuurde CBM applicatie voor het meten en het terugdraaien van de vertekening in het zelfbeeld en in de aandacht. 2. Onderzoeken van de klinische toepasbaarheid en het potentiele effect van de CBM interventie op primaire uitkomsten (vertekening zelfbeeld en aandacht) na de behandeling en na 3 weken, en op de secundaire uitkomstmaten 3 weken na de behandeling (zelf gerapporteerde vermoeidheid en vitaliteit, vermijdingsgedrag, alles of niets gedrag). 3. Onderzoeken van de bruikbaarheid, toegankelijkheid van de CBM interventie vanuit het perspectief van de patiënt en de zorg professionals.

In dit project hebben de onderzoekers een computertraining voor nierpatiënten ontworpen, die zich richt op de onbewuste kant van vermoeidheidsklachten. De training corrigeert twee onbewuste vertekeningen in het denken: aandacht te sterk gericht op vermoeidheid, en vermoeidheid gaan zien als deel van je zelfbeeld. De training versterkt in plaats daarvan juist onbewuste vitaliteit. Deze computertraining is simpel te doen, kost nauwelijks tijd of energie, en kan ook thuis gedaan worden.
Resultaten van dit project laten allereerst zien dat over het algemeen patiënten en zorgprofessionals positief zijn over de training en potentiële implementatie. Wel hadden de meesten twijfels over de effectiviteit van de training en klaagden sommigen over de monotone aard van de training. Als een van de barrières voor brede implementatie is genoemd de computervaardigheden van patiënten.
Uit de hoofdstudie is gebleken dat het lukt de vermoeidheidsvertekening te corrigeren en te verschuiven richting vitaliteit, zowel voor aandacht als zelfbeeld. Ook werd een eerste aanwijzing gevonden voor meer ervaren vitaliteit. Er werd echter nog geen verbetering gevonden op ervaren vermoeidheid drie weken na de training, en ook niet in gedrag dat met vermoeidheid samenhangt. Vermoedelijk vraagt dit wat meer tijd dan in deze pilotstudie beschikbaar was.

Soort: Onderzoek met mensen; toegepast, klinisch, proof-of-concept
Onderwerp: E-health interventie, vermoeidheid, onbewuste cognities