Systematische implementatie van een E-health zelfmanagement zorgprotocol voor nierdonoren volgens het RE-AIM framework

Implementeren van een E-health zelfmanagement zorgprotocol volgens het RE-AIM model voor nierdonoren in alle niertransplantatiecentra in Nederland. Doel is het verbeteren van de ondersteuning voor (potentiële) nierdonoren bij het omgaan met de gevolgen van hun donatie. Uiteindelijke doel is het integreren van het E-health zelfmanagement zorgprotocol in de reguliere zorg van alle transplantatiecentra.

In vooronderzoek heeft de onderzoeksgroep een online screeningsinstrument ontwikkeld om psychosociale risicofactoren voor de ontwikkeling van problemen na nierdonatie bij (potentiële) donoren tijdig te signaleren. Het screeningsinstrument biedt eenvoudig te begrijpen inzicht in de specifieke aspecten van functioneren die speciale aandacht zouden moeten krijgen voor de individuele donor en in veranderingen over tijd. Met behulp van een zogenaamde 'beslisboom' kunnen stapsgewijze diagnostiek en een E-health zelfmanagement behandeling aangeboden worden. De E-health zelfmanagement behandeling ondersteunt donoren bij het leren omgaan met de gevolgen van donatie of mogelijke problemen in aanloop naar de operatie. De behandeling is afgestemd om de (mate van) problemen en coping vaardigheden van de individuele donor. Een E-health behandelaar (zoals een medisch maatschappelijk werker of medisch psycholoog of psychiater van het desbetreffende centrum) kiest in overleg met de donor voor één of meerdere passende modules. Het programma bevat onder andere modules over het omgaan met vermoeidheid, pijn, tijdelijke lichamelijke beperkingen, sociale relaties en stemmingsklachten. Echter, voordat het E-health zelfmanagement zorgprotocol onderdeel uitmaakt van de reguliere zorg zullen activiteiten gericht op de implementatie moeten plaats vinden. Het is belangrijk dat hierin evaluatie plaatsvindt van het gebruiksgemak en de ervaren meerwaarde van de zorgverleners en donoren. Een voorbeeld is de aansluiting van het online screeningsinstrument op de diverse ziekenhuissystemen. Dit project is gericht op het systematisch implementeren van het zorgprotocol binnen de nefrologische zorgpraktijk volgens de stappen van het RE-AIM model. Het RE-AIM model is gebaseerd op de vertaling van onderzoek naar de praktijk door zowel factoren op individueel niveau als op organisatieniveau mee te nemen en op deze manier implementatie en effectiviteit op de langere termijn in de zorg te bevorderen.

In dit implementatieproject werden een tweetal innovatieve zorgproducten systematisch geïmplementeerd in vijf Nederlandse transplantatiecentra, gebruik makend van het RE-AIM model. Een online vragenlijstscreening werd afgenomen tijdens de screening voor donatie en rondom de nacontrole 3 maanden na de nierdonatie. De resultaten werden weergegeven in een Donor Profiel Kaart welke inzichtelijk was voor donoren en betrokken zorgverleners. Donoren met een risicoprofiel op basis van de afgenomen vragenlijsten werd aangeboden een online begeleidingsprogramma te volgen, aangeboden door het medisch maatschappelijk werk. In samenwerking met de medewerkers uit de participerende transplantatiecentra werd het gebruik van de innovatieve zorgproducten zo goed mogelijk afgestemd op bestaande procedures rondom de screening en psychosociale zorg voor donoren. Verpleegkundig coördinatoren nierdonatie bij leven en medisch maatschappelijk werkers werden geïnstrueerd in het verstrekken van de online screening en het interpreteren en terugkoppelen van de Donor Profiel Kaart. Daarnaast werden medisch maatschappelijk werkers van participerende centra getraind in het eCoach behandelprotocol en het gebruik van de online omgeving. Potentiële donoren en donoren vulden de online screeningsvragenlijst in, waarvan de resultaten visueel werden weergegeven in de Donor Profiel Kaart. Donoren met een risicoprofiel werd de eCoach begeleiding aangeboden.
Potentiële donoren (n=88) en donoren (n=45) vulden de online screeningsvragenlijst in, waarvan de resultaten visueel werden weergegeven in de Donor Profiel Kaart. Van deze donoren hadden 37 donoren een risicoprofiel, waarbij verhoogde mate van fysieke en emotionele klachten werden gerapporteerd. De domeinen waarop het meest verhoogd werd gescoord waren vermoeidheid (76%) en problemen in dagelijks (51%) en sociaal functioneren (n=51%). Donoren met een risicoprofiel werd de eCoach begeleiding aangeboden, waarvan 2 donoren de eCoach begeleiding op dit moment volgen (1 voor donatie en 1 na donatie). De instroom naar de eCoach was beperkt, doordat de donor zelf de inschatting maakte nog in lichamelijk herstel te zijn en dit eerst de tijd wilde geven, de scores op de Donor Profiel Kaart door niet donatie-gerelateerde problematiek verhoogd waren, de donor elders psychosociale ondersteuning ontving, of omdat de potentiële donor na invullen van de vragenlijst afgewezen was als donor en dus niet meer in aanmerking kwam voor het volgen van de eCoaching.
Uit de evaluatie blijkt dat de screening van het zorgpad over het algemeen naar tevredenheid van zowel zorgverleners als donoren verloopt, maar de instroom in het interventiedeel van het zorgpad onvoldoende op gang is gekomen. Dit sluit aan bij eerdere literatuur over belemmerende en faciliterende factoren bij innovatieve zorgimplementatie. In toekomstig onderzoek zou aandacht besteed moeten worden aan de timing van de screeningsvragenlijst, de toepassing van de Donor Profiel Kaart in bijvoorbeeld MDO’s en mogelijkheden om de eCoaching ook op de langere termijn na donatie te zetten, zodat uiteindelijk succesvolle implementatie kan plaats vinden.

Soort: Implementatieproject
Onderwerp: E-health zelfmanagement zorgprotocol, implementatie, nierdonoren, RE-AIM model