Metabolic flux studies by means of stable isotopes: paving the way towards personalized medicine for calcium-oxalate stone formers

Doel 1: een nieuwe methode ontwikkelen voor het meten van oxaalzuur

Doel 2: aantonen wat de invloed van een dieet kan zijn op het ontstaan van nierstenen bij patiënten met primaire hyperoxalurie

Junior Talent grant. De onderzoekers hebben twee doelen voor ogen, waarvoor ze stabiele isotopen gebruiken. Dit zijn varianten van moleculen die iets zwaarder zijn dan het gebruikelijke molecuul. Ze zijn niet giftig of radioactief en kunnen veilig gebruikt worden om metingen bij mensen te verrichten. Het eerste doel richt zich op patiënten met primaire hyperoxalurie (PH), een aangeboren ziekte waarbij er in de lever te veel oxaalzuur wordt gemaakt. PH leidt tot nierstenen en uiteindelijk tot nierfalen door nierverkalking. Als patiënten eenmaal moeten dialyseren stapelt het oxaalzuur zich verder op wat leidt tot aantasting van meerdere organen.

Voor patiënten met nierfalen is zeer intensieve dialyse gevolgd door gecombineerde lever-/niertransplantatie de enige therapie. Een klein deel van de patiënten met PH type 1 reageert goed op behandeling met vitamine B6 (pyridoxine). Veel patiënten worden echter pas gediagnosticeerd als ze al nierfalen hebben ontwikkeld. Dan is pyridoxine-gevoeligheid met de gebruikelijke methode (oxaalzuur in urine) niet meer te meten. Met dit onderzoek hebben de onderzoekers een andere methode voor ogen om bij deze patiënten wel goed te kunnen meten of ze reageren op pyridoxine, en dus geen levertransplantatie nodig hebben. In een proefstudie bij twee patiënten hebben ze dit inderdaad aangetoond. Zij zijn succesvol met alleen een nier getransplanteerd zonder terugkeer van de ziekte. Daarnaast zijn er nieuwe, zeer dure, medicijnen verschenen die de productie van oxaalzuur bij PH kunnen remmen. Niet iedereen reageert echter even goed en niet iedereen heeft het nodig. Ook is nog onbekend waarom dat zo is en ook waarom die medicijnen bij PH type 2 en 3 niet werken. Door metingen kunnen de onderzoekers in kaart brengen bij welke patiënten dit medicijn wel levensreddend kan zijn. Het kan ook nieuw inzicht verschaffen in de stofwisseling, wat kan leiden tot aangrijpingspunten voor nieuwe medicijnen.

Het tweede deel richt zich op het nut van dieet en de invloed van de darmflora op het ontstaan van nierstenen bij patiënten met en zonder PH, die allen nierstenen maken. Een oxaalzuurarm dieet bij PH is omstreden en zeer belastend. De onderzoekers hopen met dit onderzoek aan te tonen wat het nu van zo’n dieet. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de darmflora invloed hebben op het ontstaan van nierstenen door verhoogde opname van via voeding ingenomen oxaalzuur vanuit de darm of juist afbraak van oxaalzuur in de darm door bacteriën. De onderzoekers hopen hier met nieuwe technieken meer inzicht in te krijgen.