De refurbished donornier

Opstellen van een gestandaardiseerd protocol om menselijke stamcellen op grote schaal te produceren uit volwassen cellen van de ontvanger en die stamcellen op te kweken tot cellen die de bloedvaten van de donornier opnieuw kunnen bekleden in een bioreactor. Aparte kweekfaciliteit inrichten om donornieren daadwerkelijk geschikt te maken voor transplantatie. Hiervoor zullen in eerste instantie afgekeurde donornieren worden gebruikt, die alleen voor onderzoeksdoeleinden gebruikt mogen worden.

Tien procent van de Nederlandse bevolking heeft chronische nierproblemen met een verhoogd risico op nierfalen. Bij nierfalen is de patiënt afhankelijk van nierdialyse of niertransplantatie. Vanwege de grote schaarste aan donororganen worden de meeste patiënten behandeld met dialyse. Dialyse vervangt maar een deel van de functie van de nier. Kleine moleculen, bijvoorbeeld oplosbare zouten, worden gefiltreerd maar grote moleculen niet. Het aanmaken en activeren van hormonen en terug opnemen van voedingsstoffen vindt niet plaats. Een transplantatie nier is veel beter in staat om de nierfunctie te vervangen. Echter, naast het enorme donor tekort zijn niet alle donornieren geschikt voor transplantatie. Bovendien is een donornier niet lichaamseigen. Het immuunsysteem van de patiënt zal de donornier als vreemd herkennen en willen afstoten. Afstoting wordt voorkomen door levenslange toediening van zware medicijnen die het immuunsysteem van de patiënt onderdrukken. Deze medicijnen geven echter veel bijwerkingen en zijn op de lange duur schadelijk voor de getransplanteerde nier. Hierdoor komt een deel van de getransplanteerde patiënten uiteindelijk weer opnieuw op de wachtlijst. Daarom willen de onderzoekers een gepersonaliseerde donornier maken, waarmee afstoting kan worden voorkomen, meer nieren geschikt gemaakt kunnen worden voor transplantatie en transplantatie aangeboden kan worden aan een grotere groep patiënten. De groep van Professor Rabelink werkt samen met gerenommeerde onderzoekers uit binnen- en buitenland om met behulp van stamcellen de nier van binnenuit te herstellen of aan te passen. Dit noemen we regeneratieve geneeskunde: het kunnen genezen van een ziek orgaan. Vanuit verschillende invalshoeken wordt samen met de Nierstichting onderzocht hoe regeneratieve geneeskunde kan bijdragen aan een beter leven voor patiënten met nierziekte. Het einddoel, een volwaardige kweeknier bereiken, is een grote uitdaging die veel tijd zal vragen. Een tussenoplossing is het lichaamseigen maken van de bloedvaten van de donornier. Het afweersysteem van de patiënt reageert namelijk voornamelijk op de cellen die de binnenbekleding van de bloedvaten vormen, het endotheel. Door deze te vervangen door lichaamseigen cellen worden afstotingsreacties aanzienlijk verminderd.
In dit technisch hoog complexe project – mede mogelijk gemaakt door de Vrienden Loterij – willen de onderzoekers een donornier van nieuw endotheel kunnen voorzien, afkomstig van stamcellen of endotheelcellen van de ontvanger. Hierbij is de voornaamste uitdaging om alleen het endotheel van de donornier te vervangen maar de functionele nier cellen (het epitheel) ongemoeid te laten. In eerste instantie worden varkens nieren gebruikt voor onderzoeksdoeleinden. Na standaardisatie van het protocol willen de onderzoekers humane cellen en weefsels bestuderen. Als dit succesvol verloopt, zonder te grote risico’s, zou er na dit project aan een eerste interventiestudie gewerkt kunnen gaan worden.
Deze interventiestudie zou gericht zijn om haalbaarheid aan te tonen in een chronische nierpatiënt die geen enkele mogelijkheid meer heeft om voor transplantatie in aanmerking te komen, door een te grote kans op afstoting. Veel logistieke, ethische, maatschappelijke en juridische vragen moeten nog worden beantwoord, en het zal nog jaren kosten om tot een “reguliere” klinische toepassing te komen.
Met dit project willen de onderzoekers dus laten zien dat het ombouwen van lichaamsvreemde nieren naar nieren met lichaamseigen bloedvaten technisch mogelijk is. Als dat lukt, kan deze techniek grootschaliger en in andere donor organen worden toegepast. Met gepersonaliseerde donororganen die niet meer als lichaamsvreemd worden herkend kunnen beduidend meer organen geschikt worden gemaakt voor transplantatie. Ook zullen organen minder vaak worden afgestoten en minder vervolg-transplantaties nodig zijn.

Soort: dierlijk en menselijk materiaal; toegepast; Onderwerp: donornier, stamcellen, endotheel, gedeeltelijke decellularisatie, bloedvaten, kweekfaciliteit, transplantatie.