Computerprogramma helpt artsen om acute nierschade te voorkomen

In Nederland krijgen tienduizenden mensen jaarlijks te maken met acute nierschade, wanneer ze in het ziekenhuis belanden. Maatregelen zijn dan meteen nodig. Vooral: het nalopen van de medicatie en zo nodig medicijnen die nierschade geven, stoppen of vervangen door nierveilige alternatieven. Anders loop je bijvoorbeeld een sterk verhoogde kans op meer en blijvende nierschade en risico om uiteindelijk nierfalen te krijgen. Maar uit eerder onderzoek blijkt dat nierzorg achterblijft bij 2 op de 3 mensen die dit overkomt.

Bewustzijn moet sterker
“Medisch specialisten die mensen behandelen voor andere ziekten dan nierproblemen, zijn niet altijd gespitst op nierschade”, vertelt dr. Christina Gant, internist-nefroloog in opleiding aan het UMC Utrecht. ''Het gebeurt bijvoorbeeld dat de nierfunctie wel wordt gemeten, maar dat er pas dagen of maanden later actie wordt ondernomen. Dat is laat. Er kan dan al nierschade zijn ontstaan die vermijdbaar was geweest. Ook een verhoogd risico op acute nierschade vereist al actie, die vaak achterwege blijft. Het bewustzijn moet dus sterker, net als kennis over optimale nierzorg.”

Alert maken
Gant wil artsen alert gaan maken op (verhoogd risico op) acute nierschade met automatische meldingen, gegenereerd door een computerprogramma. Een zogeheten klinische beslishulp. “Het computerprogramma is ontwikkeld en klaar voor tests. Dankzij de Kolff+-beurs kunnen we vaart maken.” Gant noemde het project AKI PATROL AKI staat voor acute kidney injury, oftewel acute nierschade.

‘Concreet medicijnadvies voorkomt meeste nierschade’
Maar hoe gaat dat straks precies in zijn werk? Als iemand bloeduitslagen heeft die wijzen op acute nierschade, dan verschijnt een melding hierover. Mét de boodschap dat aanvullende diagnostiek en aanpassing van de behandeling mogelijk nodig zijn. Heeft iemand verhoogd risico op acute nierschade? Ook dan volgt een melding: met concrete adviezen om nierschade te voorkomen. Ook verschijnt een waarschuwing als een arts middelen voorschrijft die de nieren beschadigen.
Die meldingen komen binnen in de ziekenhuisapotheek. Bedoeling is dat de apotheker vervolgens contact opneemt met de behandelend arts, en dat die - als dat medisch kan - de behandeling aanpast. “Uit eerder onderzoek weten we dat zo’n beslishulp de meeste nierschade voorkomt, als die concrete medicijnadviezen geeft”, aldus Gant. “En in Nederland bewaakt de apotheek het medicijngebruik. Bovendien bleek het ook praktisch het handigst om de AKI-PATROL te installeren in de apotheeksystemen.”

Beste meetpunten
Om uit te vinden of AKI-PATROL de nierzorg in ziekenhuizen echt verbetert, gaat Gant allereerst een startmeting doen: hoe is de zorgkwaliteit rond acute nierschade nu? “Spannend, want er is nog geen internationale norm hoe je dit meet. We onderzoeken dus meteen wat de beste meetpunten zijn.” Over een jaar meet Gant dan opnieuw, om te zien of de nierzorg is verbeterd. Het UMC Utrecht werkt hiervoor samen met het Meander Medisch Centrum in Amersfoort, Medisch Centrum Leeuwarden en Ziekenhuizen Groep Twente. Gant heeft een eerste AKI-PATROL klinische beslishulp al geïnstalleerd in Amersfoort; deze geeft melding als een patiënt acute nierschade heeft.

Ook melding bij verhoogd risico
Uiteindelijk moet AKI-PATROL ook melding geven bij risico op acute nierschade. Daarvoor is een apart rekenprogramma ontwikkeld voor de beslishulp. En ook dat gaat Gant testen: schat het programma de risico’s juist in? Gant verzamelt hiervoor medische data en laat het rekenprogramma aangeven: wie van deze mensen heeft een hoog risico op acute nierschade? Daarna gaat ze kijken wat er in werkelijkheid gebeurde: wie kreeg acute nierschade? “En heel belangrijk: welke van die gevallen was vermijdbaar geweest? Juist voor die situaties moet de AKI-PATROL een melding gaan geven.”

Eerste in Nederland
Met de huidige elektronische patiëntendossiers en ict-mogelijkheden, zou je denken dat geautomatiseerde klinische beslishulpen als paddenstoelen uit de klinische grond springen. Toch is dat niet zo: Gant is een van de eerste in Nederland die er één ontwikkelt. Hoe dat komt? “Beslishulpen hebben zo hun uitdagingen.” Zo vallen beslishulpen onder de medische hulpmiddelen. En daarvoor gelden strenge, wettelijke regels voor bijvoorbeeld beheer van alle data. “Superbelangrijk, maar ook complex en kostbaar om te realiseren.”

Bruggen bouwen
Daarnaast zijn vele disciplines betrokken bij beslishulpen. Bij AKI PATROL zijn klinisch chemici betrokken, apothekers, ict-afdelingen, implementatiedeskundigen en natuurlijk internist-nefrologen. Gant kent de beslisregels: wanneer is er (risico op) AKI en wat moet je dan doen? “Maar ik weet niet hoe je meldingen automatiseert in een patiëntendossier. Ict-mensen wel. Maar zij weten weer niet welke processen in de kliniek een geautomatiseerde oplossing nodig hebben. Het bouwen van bruggen tussen al die disciplines vind ik leuk.”

Bruikbaar in 9 van de 10 ziekenhuizen
Gant zorgde ervoor dat AKI-PATROL geschikt is voor de twee meest gebruikte ict-ziekenhuissystemen. Daardoor is de klinische beslishulp straks bruikbaar in 9 van de 10 Nederlandse ziekenhuizen.

Minder nierschade
Het doel is uiteindelijk de zorg rond acute nierschade te verbeteren, benadrukt Gant. “Zodat er op korte termijn minder mensen acute nierschade krijgen en er minder nierfunctieverlies optreedt bij mensen die het wél krijgen doordat de nieren sneller herstellen. Voor de lange termijn voorkomen we zo blijvende nierschade, hart- en vaatziekten en nierfalen.”