Op zoek naar de oorzaak van IgA-nefropathie

De verschillen tussen patiënten met IgA-nefropathie zijn groot. Sommigen hebben geen behandeling nodig. Bij anderen gaat de nierfunctie snel achteruit, zij hebben dialyse of een transplantatie nodig om in leven te blijven. Gemiddeld verliezen mensen hun nierfunctie over een tijdsspanne van twintig jaar.

De oorzaak van IgA-nefropathie is nog niet volledig bekend. Nefroloog en onderzoeker Raphaël Duivenvoorden van het Radboudumc gaat hier onderzoek naar doen. IgA wordt gemaakt door B-cellen in verschillende delen van het lichaam: het beenmerg en de darmen. Wat wel bekend is, is dat het IgA in het bloed van deze patiënten van vorm is veranderd, het is namelijk minder versuikerd.
De eerste hypothese is dat er iets misgaat in het maag-darmkanaal. In de darm zitten veel B-cellen. Die scheiden slecht versuikerd IgA uit in de ontlasting, wat normaal is. Maar het is niet normaal dat het in het bloed terechtkomt. Misschien wordt IgA vanuit de darm om onbekende reden de verkeerde kant uitgestuurd.
De tweede hypothese is dat de oorzaak in het beenmerg ligt. Het normale IgA wordt namelijk daar door B-cellen gemaakt. Die zouden ook slecht versuikerd IgA kunnen maken. Waarom ze dat doen is niet duidelijk.

Bloedmonsters vergelijken
Om hier antwoord op te krijgen, gaat Duivenvoorden speeksel- en fecesmonsters en bloedmonsters van IgA-nefropathie-patiënten vergelijken met die van nierpatiënten zonder IgA-nefropathie. Onder meer om de microbiële samenstelling te onderzoeken. In bloedmonsters worden afweercellen en hun gedrag in kaart gebracht. Duivenvoorden: ‘Het is aannemelijk om te denken dat het op een van die locaties moet gebeuren.’
Die kennis moet ertoe leiden dat het makkelijker wordt om IgA-nefropathie te diagnosticeren. ‘Er is namelijk een heel spectrum van ernst. Bij mensen bij wie het mild blijft, doe je vaak geen nierbiopt. Maar je weet dan ook niet zeker of het IgA-nefropathie is. Bij ernstige manifestatie doe je wel een biopt, want je moet zeker zijn van de diagnose voordat je behandelt. Maar er is een grijs gebied. Er zitten nog veel mensen tussen deze uitersten. Diagnosticeren zonder biopt is dus een doel op zich. Als je het eerder kunt herkennen, kun je gerichter behandelen.’

Verder zijn er de laatste tijd ontwikkelingen op het gebied van de behandeling. Tot voor kort waren er weinig opties. ‘Als de bloeddruk verlagen niet voldoende is, dan geven we prednison. Maar sinds kort zijn er nieuwe therapieën en een aantal zijn nog in ontwikkeling. Dan wordt straks de vraag: hoe moet ik welke patiënt behandelen? En hoe pik ik degenen eruit die baat hebben bij bijvoorbeeld complementremmers, op B-cel gerichte therapie, of juist bij prednison? De juiste therapie voor precies die ene patiënt wordt steeds belangrijker. Dan moet je weten wat er precies aan de hand is en hoe patiënten van elkaar verschillen.’

Het idee voor deze studie begon toen een patiënt met IgA-nefropathie contact zocht met Duivenvoorden omdat hij wilde bijdragen aan onderzoek naar deze ziekte. Hij wilde daar een grote donatie voor doen. Samen bedachten ze om een fonds op te zetten en Duivenvoorden stelde voor dit project te ontwerpen en uit te voeren. De Pionier+beurs van de Nierstichting vult dit bedrag aan. Het is erg bijzonder dat een onderzoek op deze manier tot stand is gekomen, zegt Duivenvoorden. ‘Deze patiënt is echt de motor.’