Voedingsadvies om vaatverkalking te voorkomen

Nierpatiënten hebben een groter risico om te overlijden aan hart- en vaatziekten dan andere mensen. Hart- en vaatziekten zijn zelfs de grootste doodsoorzaak onder deze patiënten. Een belangrijke reden daarvoor is vaatverkalking. Fysioloog Jeroen de Baaij wil een dieet ontwikkelen waarmee patiënten vaatverkalking kunnen voorkomen en daarmee hun risico op hart- en vaatziekten verkleinen.

Bij nierpatiënten ontstaat vaatverkalking op een iets andere manier dan bij mensen met obesitas en diabetes. Bij die laatste groep vormen zich verzettingen aan de binnenlaag van het bloedvat. Bij nierpatiënten ontstaat vaatverkalking door ophoping van fosfaat (fosfaatkristallen). Over de precieze oorzaak van vaatverkalking bestaat nog discussie maar onderzoek laat zien dat die fosfaatkristallen vast kunnen gaan zitten aan de vaatwand als ze te calciumrijk worden. Daar veroorzaken ze schade.

De Baaij: “Voor magnesium hebben we in een eerder onderzoek laten zien dat het verkalking in diermodellen kan voorkomen. Dat is een supermooi resultaat omdat het een relatief makkelijke behandeling is. Bovendien slikken nierpatiënten vaak al zoveel pillen. Dus als je gezondheidswinst met leefstijl zou kunnen bereiken, is dat voor de patiënt veel fijner.”

Kristalvorming
In dit onderzoek gaat De Baaij ook naar andere voedingsstoffen kijken. In het eerste deel van de studie wordt het effect van voedingsstoffen op kristalvorming in de cellen van de vaatwand bestudeerd. Eerst wordt in het lab een omgeving van het bloed nagebootst en de vorming van kristallen bekeken. Dit wordt vervolgens herhaald in bloedmonsters van patiënten. “In de eerste experimenten hebben we effecten gezien van ijzer die we verrassend vinden. Zelf ben ik benieuwd naar bepaalde type vetzuren en eiwitten.”

Daarna stellen de onderzoekers een dieet samen dat ze testen in ratten met nierschade. In het laatste deel van de studie worden de bevindingen uit de cellen en diermodellen vergeleken met data uit het LifeLines cohort van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Deze database wordt gebruikt samen met prof. dr. Rozemarijn Vliegenthart en prof. dr. Gerjan Navis. Zowel via vragenlijsten die deelnemers zelf invulden als via bloedmonsters is informatie te vinden over het dieet van een grote groep mensen. Daarvan wordt gekeken wat het effect is geweest op vaatverkalking. Ook daarvoor zijn twee maten beschikbaar: scans en bloedcalcificatietesten.

Patiëntgericht onderzoek
“In de loop van het project willen we ook diëtisten betrekken om tot een duidelijk voedingsadvies te komen. Als fundamenteel onderzoeker vind ik het heel spannend maar ook stimulerend om met verschillende partners naar zo’n probleem te kijken. Ik probeer altijd wel een vertaalslag te maken, maar dit is het meest patiëntgerichte onderzoek dat ik tot nu toe heb gedaan.”

De Baaij is daarom ook al in een vroege fase van het onderzoek met patiënten in gesprek gegaan. Toen bleek dat ze blij zouden zijn met een duidelijk dieetadvies als dat latere gezondheidsproblemen kan voorkomen. “Patiënten hebben onderling vaak ook heel verschillende adviezen hebben gekregen.”

Het dieet zou later in klinische trials getest kunnen worden. Op dit moment lopen de eerste klinische trials als vervolg op de magnesiumstudie die De Baaij eerder deed.

Dieet of supplementen
“Hoe haalbaar een dieet is, hangt natuurlijk af van hoe streng dat advies zal zijn. We hebben ook veel discussie gehad over de vraag of we het alleen in adviezen moeten zoeken of ook in supplementen. Daar zijn de meningen over verdeeld. Maar ik denk dat we eerst goed moeten weten wat werkt en dat er veel te winnen valt als we beter weten wát de adviezen moeten zijn.”

Jeroen de Baaij ontving een subsidie van 375.000 euro voor zijn onderzoek dat 4 jaar gaat lopen.