ANCA-vasculitis onder de loep

ANCA-vasculitis is een zeldzame auto-immuunziekte die de kleine bloedvaten in het lichaam beschadigt, vooral die in de nier. In de nieren zorgen de kleine bloedvaten voor de filtering van het bloed. Maar de ziekte tast deze functie aan. Uiteindelijk raakt daardoor een kwart van deze patiënten afhankelijk van dialyse of een transplantatie.
Hoe ANCA-vasculitis ontstaat is niet bekend, maar witte bloedcellen spelen waarschijnlijk een belangrijke rol. Op dit moment wordt de oorzaak gelegd bij een bepaald type witte bloedcel (de neutrofiele granulocyt). Hilhorst vermoedt echter dat twee andere typen witte bloedcellen aan de kern van deze ziekte liggen, namelijk de monocyten en de macrofagen.

Ziekte komt steeds terug
Hilhorst wil in zijn onderzoek duidelijk krijgen wat deze typen witte bloedcellen precies in het bloed en in de nier doen bij patiënten met ANCA-vasculitis. Ook wil hij weten of deze cellen de juiste ‘target’ zijn om medicijnen op te richten. Als dat lukt, kan er op termijn een nieuw medicijn ontwikkeld worden dat precies in de juiste cellen werkt.
“Met huidige behandeling lopen we achter feiten aan”, zegt Hilhorst. “De beginfase van ANCA-vasculitis is over het algemeen goed te behandelen, maar bij een groep patiënten komt de ziekte vaak terug. Elke keer raken de nieren verder beschadigd. Als je cellen onschadelijk kunt maken, voorkom je dat het terugkomt. Daar win je ontzettend veel mee. Dan hebben mensen één keer nierschade opgelopen en blijft de resterende functie van de nieren beter behouden.”
Bij een andere groep patiënten lijkt een chronische ontsteking de basis van de ziekte te zijn. Die is eigenlijk steeds aanwezig ondanks behandeling. De ziekte heeft dan een enorm effect op de kwaliteit van leven. “Veel patiënten moeten stopen met werken; dat kunnen ze niet meer aan qua energie. De hoop is dat als je die ontstoken cellen aanpakt, patiënten energie terugkrijgen.”

Nieuw medicijn
Voor dit onderzoek doneren 45 patiënten bloed. Bij 30 van hen is de ziekte in remissie (de ziekte lijkt dan niet actief te zijn), bij 15 is de ziekte actief. Hilhorst selecteert de monocyten uit het bloed en behandelt deze zodanig dat ze uitgroeien tot macrofagen. De macrofagen behandelt hij op verschillende manieren om ze met elkaar te kunnen vergelijken. Uiteindelijk wil hij antwoord op de vraag hoe macrofagen bij ANCA-vasculitis aanzetten tot schade.
In dit onderzoek probeert Hilhorst de beginselen te leggen voor de ontwikkeling van een nieuw medicijn. Maar de daadwerkelijke ontwikkeling daarvan is een heel nieuw project dat buiten dit project ligt. “Het is sterk afhankelijk van wat we tijdens dit onderzoek vinden. Maar als de resultaten goed zijn, ben ik hoopvol dat we dat op kunnen zetten.”