Bloedonderzoek naar kreatinine en nierfunctie

Je krijgt onderzoek om vast te stellen hoe goed of slecht je nieren werken. Je arts kijkt dan naar de hoeveelheid kreatinine (afvalstoffen) in je bloed. Dat heet ook wel de kreatininewaarde. Met die waarde berekent je arts de nierfunctie (eGFR).

Kreatinine (ook wel: creatinine of creat) is een afvalstof van de spieren. De nieren verwijderen een deel van deze afvalstof uit het bloed. Daardoor is de hoeveelheid kreatinine in het bloed van gezonde mensen steeds ongeveer gelijk. De hoeveelheid verschilt wel per persoon, omdat die afhankelijk is van de spiermassa. Zo heeft een bodybuilder meer kreatinine in het bloed dan iemand die heel slank is.

Beschadigde nieren kunnen kreatinine niet meer goed uit het bloed halen. Als je nieren niet goed werken, zit er dus meer kreatinine in het bloed dan normaal. Dan heb je een verhoogde kreatininewaarde. Daarom krijg je bloedonderzoek als je arts je nierfunctie controleert.

Je krijgt eerst bloedonderzoek. Dit laat zien hoeveel kreatinine er in het bloed zit. Met de kreatininewaarde berekent de arts de nierfunctie.

Om de nierfunctie te bepalen, gebruikt de arts een speciale rekenformule. Er zijn verschillende formules, zoals MDRD en de CKD-EPI-formule. De CKD-EPI-formule is de meest gebruikte formule.

De uitslag laat zien hoeveel bloed de nieren per minuut kunnen filteren. Dit heet ook wel het klaren of de klaring van het bloed. De maat hiervoor is eGFR.

De eGFR is niet heel precies, het is een schatting. Vaak is een schatting voldoende. Voor een precieze meting moet je 24-uurs urine opvangen voor onderzoek.

De geschatte nierfunctie wordt uitgedrukt in eGFR. Deze afkorting staat voor estimated Glomerular Filtration Rate, in het Nederlands: geschatte glomerulaire filtratiesnelheid. Dit is een maat die aangeeft hoe snel de nieren het bloed filteren op afvalstoffen.

Soms is een schatting (eGFR) van de nierfunctie niet voldoende. Dan moet de nierfunctie heel precies berekend worden. Dat gebeurt met urineonderzoek. De arts vraagt je dan om 24 uur lang urine te verzamelen. Of de arts gebruikt na het bloedonderzoek een andere rekenformule. Hij of zij kijkt dan niet alleen naar kreatinine, maar ook naar andere afvalstoffen in het bloed.

Artsen gebruiken verschillende categorieën (stadia) om de nierfunctie aan te geven:

• G1: normale of hoge nierfunctie
  de nieren werken voor meer dan 90%    
• G2: mild afgenomen nierfunctie
  de nieren werken voor 60 - 89%    
• G3a: mild tot matig afgenomen nierfunctie
  de nieren werken voor 45 - 59%    
• G3b: matig tot ernstig afgenomen nierfunctie
  de nieren werken voor 30 - 44%    
• G4: ernstig afgenomen nierfunctie
  de nieren werken voor 15 -29%    
• G5: zeer ernstig afgenomen nierfunctie (nierfalen)
  de nieren werken voor minder dan 15%    

De eGFR is een lastig begrip. In de praktijk bespreken artsen de nierfunctie vaak als een percentage. Je arts vertelt je dan voor hoeveel procent je nieren nog werken. Bij nierfalen wordt bijvoorbeeld vaak gezegd dat je een nierfunctie hebt van 15% of minder. Soms zegt de arts dat je in een bepaald stadium (fase) van nierschade zit. Dit kan fase 1 t/m 5 zijn. Nierfalen is dan fase 5.

Het stadium van chronische nierschade wordt bepaald met je nierfunctie (eGFR) en met de hoeveelheid eiwit in de urine.

Na 1 bloedonderzoek kan de arts nog niet vaststellen of je chronische nierschade hebt. Zo is het mogelijk dat je kreatininewaarde tijdelijk verhoogd is. Bijvoorbeeld door een val. Als je spieren beschadigen, is er veel spierafbraak. Dan zit er tijdelijk veel kreatinine in je bloed.

Herhaling van het onderzoek is dus nodig. Als je nierfunctie nog niet eerder was gemeten, of als de gemeten waarde sterk afwijkt van andere metingen, gebeurt dit ongeveer binnen een week. Als de gemeten waarde licht afwijkt, dan gebeurt de herhaalmeting na 3 maanden.