Wetenschapsdag 2023

Een hoger magnesiumgehalte in het bloed lijkt te leiden tot een betere overlevingskans vooral door afname van hart- en vaatziekten. Opvallend was dat zelfs een magnesiumgehalte boven de normaalwaarde beter was dan een magnesiumwaarde binnen de normaalwaarde. In dit licht is het belangrijk te weten dat bij mensen die hemodialyse behandelingen krijgen, het magnesium daardoor vaak zelfs daalt. Wij denken daarom dat het misschien beter zou zijn om meer magnesium aan de dialysevloeistof toe te voegen. Experimenteel onderzoek liet zien dat magnesium een remmend effect heeft op de vorming van nanokristallen in de bloedbaan, die een rol spelen van hart- en bloedvatziekte. 

Ontdek een nieuwe benadering om de nieren tijdens sepsis te beschermen en schade te herstellen. Dr. Hjalmar Bouma (internist-acute geneeskunde/farmacoloog) duikt in de wereld van mitochondriën, de energiefabriekjes van onze cellen, en hun cruciale rol in het ontstaan van nierschade door sepsis. Het nabootsen van een winterslaap leidt mogelijk tot een nieuw geneesmiddel om schade te voorkomen. Het huidige onderzoek richt zich op het repareren van nierschade, om de langetermijnuitkomsten na sepsis te verbeteren. 

De DOMESTICO-studie onderzoekt de effecten van dialyse en thuisdialyse op de kwaliteit van leven van nierpatiënten. In deze presentatie hoor je wat het onderzoek tot nu toe heeft opgeleverd voor patiënten en hun naasten. Zoals o.a. de nieuwste inzichten op het gebied van jeuk bij dialyse, maar ook over de kwaliteit van leven die mantelzorgers van dialysepatiënten ervaren.

Al sinds 2015 verzamelt het Universitair Medisch Centrum Groningen gegevens en biomaterialen (zoals bloed en biopten) in een Biobank (TransplantLines). Met als doel om manieren te vinden om de kwaliteit van leven van ontvangers van een getransplanteerd orgaan te kunnen verbeteren. Inmiddels doen meer dan 1500 ontvangers van een getransplanteerde nier en meer dan 800 levende donoren mee aan het onderzoek en het aantal deelnemers groeit gestaag. In deze presentatie vertelt prof. dr. Stephan Bakker (hoogleraar interne geneeskunde, UMCG) over hoe de kwaliteit van leven na een niertransplantatie wordt onderzocht en wat daar nu de eerste resultaten van zijn. 

De nieren verwerken afvalstoffen uit je bloed en dragen zo bij aan de lichaamshuishouding. Als de nieren beschadigd raken, neemt hun werking af en stapelen de afvalstoffen zich op in het lichaam. Als er nog maar 15 procent of minder nierfunctie is, zijn patiënten aangewezen op nierdialyse of orgaantransplantatie. Dialyseren, waarbij het bloed gefilterd wordt door een machine, kan levensreddend zijn, maar kost veel tijd en energie. Bovendien verwijdert dialyse maar een relatief klein deel van de afvalstoffen.  

Om dit te verbeteren, willen we een biologische functie toevoegen door niercellen te kweken op dragermateriaal wat aan het dialyseapparaat gekoppeld kan worden. Hierdoor kunnen er meer afvalstoffen worden verwijderd, waardoor er hopelijk een merkbare verbetering optreedt. In deze presentatie zal prof. dr. Roos Masereeuw (hoogleraar experimentele farmacologie) de selectie van cellen en de ontwikkeling van nierbuisjes op dragermateriaal toelichten, en een kritische blik op de toekomst werpen. 

Om de werkzaamheid en veiligheid van COVID vaccinaties te onderzoeken is een aantal jaar geleden het RECOVAC consortium gestart, waarin alle Nederlandse universitaire medische centra samenwerken. Vanaf de start zijn 5 ervaringsdeskundigen, met hulp vanuit de NVN, zeer nauw betrokken geweest bij de onderzoeken in het consortium. Ze deden o.a. mee aan de consortiumoverleggen, gaven feedback op brieven en plannen en zorgden ervoor dat continu de behoefte van nierpatiënten en hun naasten ingebracht werd in het consortium. Het proces en de impact van patiëntenparticipatie zijn onderzocht. In deze presentatie hoor je de lessen die we hebben geleerd, maar ook laten we zien dat je als ervaringsdeskundige echt een verschil kunt maken. 

Spreker: Eric Spierings, medisch immunoloog en universitair hoofddocent, UMC Utrecht 

HLA-eiwitten spelen een belangrijke rol in de afweer na niertransplantatie. Een goede HLA-match tussen ontvanger en donor is daarmee een belangrijke factor voor een succesvolle niertransplantatie. Ieder verschil in HLA-eiwitten tussen de ontvanger en de donor kan namelijk leiden tot de ontwikkeling van antistoffen en daardoor afstoting.  

De klassieke manier van HLA-matching kijkt of de eiwitten tussen de donor en de ontvanger gelijk zijn. De afgelopen jaren is echter duidelijk geworden dat het beter is om te kijken naar de overeenkomsten en verschillen van die delen van het HLA die ook biologisch betrokken zijn bij de herkenning door het afweersysteem van de ontvanger. Deze afweeropwekkende delen van het HLA worden epitopen genoemd. Deze presentatie gaat in op wat deze epitopen exact zijn, hoe ze voor iedere ontvanger-donor-combinatie te bepalen zijn en welke effecten ze hebben op het afweersysteem en het succes of falen van de transplantatie.

Het beoordelen van de kwaliteit van donornieren is nu volledig gebaseerd op de klinische blik en ervaring van de individuele transplantatiedokter. Dat kan preciezer. Daarom ontwikkelen we objectievere en geavanceerdere methoden om te kunnen beslissen of een nier van een overleden donor voldoende geschikt is voor transplantatie. De nier wordt niet alleen opgewarmd op een machine, maar tijdens dat opwarmen maken we ook MRI-scans, om zo in 3D belangrijke aspecten van de orgaankwaliteit te kunnen meten en visualiseren.  

In dit onderzoek hebben we deze nieuwe methode eerst uitgeprobeerd op varkensnieren en zijn we inmiddels overgestapt op menselijke donornieren die afgekeurd zijn voor transplantatie. We hopen in de toekomst met deze geavanceerde techniek de kwaliteit van donornieren beter te kunnen inschatten.

Een nierdialysefilter bestaat uit duizenden holle vezels (membranen). Het bloed wordt tijdens nierdialyse door de holtes van deze vezels gepompt. Eén van de nadelen van deze huidige methode is dat er tijdens de dialyse bloedpropjes kunnen ontstaan die de holtes van de vezels verstoppen, waardoor de verstopte vezels niet langer bruikbaar zijn voor filtering van het bloed. Het dialysefilter verliest dus 'effectief filteroppervlak'.  

Het NODIAL-project probeert met een andere filterconfiguratie dit probleem op te lossen. Wij maken in ons lab holle vezels die geschikt zijn voor een zogenaamde 'buitenste-binnen configuratie' (outside-in configuration), waarbij het bloed niet door de binnenste holtes van de vezels wordt gepompt, maar juist langs de buitenkant van de vezels. Een bloedpropje dat ontstaat in deze 'buitenste-binnen configuratie' zal maar een klein gedeelte van het 'filteroppervlak' vervuilen. Hierdoor blijft er meer oppervlak voor het dialysefilter over om het bloed effectief te kunnen filteren. Wij verwachten dat een dialysefilter met een 'buitenste-binnen configuratie' niet alleen geschikt zal zijn voor dialysesessies van vier uur, maar ook voor sessies die langer duren (bijvoorbeeld voor nachtdialyse of de draagbare kunstnier).

De Wetenschapsdag werd mede mogelijk gemaakt door Hansa Biopharma en Astra Zeneca