Nierschade voorkomen bij medicijngebruik

Je nieren zorgen er voor dat medicijnen hun werk goed kunnen doen. Andersom kan verkeerd gebruik van medicijnen leiden tot nierschade. Bepaalde groepen mensen lopen extra risico op nierschade, maar je kunt gericht actie ondernemen om (verergering van) nierschade zelf zoveel mogelijk te helpen voorkomen.

Wat veroorzaakt achteruitgang van de nieren

Veel medicijnen worden door de nieren uit het lichaam verwijderd. Als de nieren minder goed werken, gaat dit langzamer. Medicijnen blijven dan langer in het bloed en bereiken hogere concentraties. Daardoor stijgt de kans op bijwerkingen en nierschade door overdosering.

Er zijn ook medicijnen die (acute) nierschade veroorzaken of verergeren, bijvoorbeeld:

Bepaalde antibiotica
Glucoseverlagende medicatie
Middelen tegen hoge bloeddruk
Medicatie tegen jicht
Het hartmiddel digoxine
De stemmingsstabilisator lithium

Ook bepaalde medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn bij de drogist, supermarkt of apotheek, kunnen het risico op (acute) nierschade vergroten. Dit zijn bijvoorbeeld de pijnstillers ibuprofen, diclofenac en naproxen.
Van alle vermijdbare ziekenhuisopnames is ongeveer 10 procent het gevolg van het niet aanpassen van de medicijnen bij nierschade. Bij ouderen is dat zelfs ongeveer 30 procent. Het aantal mensen met bijwerkingen is nog hoger.

Groepen met een verhoogd risico
Mensen met diabetes, een hoge bloeddruk of een hart- of vaatziekte hebben een verhoogd risico op nierschade. Daarnaast zorgt veroudering voor achteruitgang van de nierfunctie. Deze groepen hebben daarom een verhoogd risico op het ontstaan of verergeren van nierschade door onveilig medicijngebruik. (Dreigende) uitdroging door een hittegolf, koorts, diarree of overgeven geeft een extra risico op nierschade. Bepaalde medicijnen voor de behandeling van verminderde nierfunctie, hoge bloeddruk of hartfalen, zorgen ervoor dat het lichaam uitdroging niet altijd kan opvangen, waardoor nierschade kan ontstaan of verergeren.

Wat kun je doen om nierschade te voorkomen

Ga na of aanpassing van je medicijngebruik nodig is. Vaak is bij mensen uit de risicogroepen dosisaanpassing nodig om medicijnen veilig te kunnen blijven gebruiken. Soms is het nodig dat de arts een ander medicijn voorschrijft. Welke aanpassingen precies nodig zijn hangt af van de persoon en het soort medicijn. Voor de meeste medicijnen zijn doseringsadviezen bij verminderde nierfunctie beschikbaar. Raadpleeg je huisarts of apotheker wanneer je tot een risicogroep behoort.
Pas op met bepaalde pijnstillers als ibuprofen, naproxen en diclofenac (NSAID’s). Deze kunnen nierschade veroorzaken of verergeren.
Let extra op in situaties van (dreigende) uitdroging. In geval van een hittegolf, koorts, diarree en overgeven is het voor risicogroepen belangrijk om maatregelen te nemen. Neem in dit geval contact op met je arts. Het kan zijn dat je extra vocht moet innemen of tijdelijke bepaalde medicijnen niet in moet nemen.
Geef toestemming om je nierfunctiewaarde uit te wisselen tussen de (huis)arts en apotheker. Zo kunnen zij de nierveiligheid van je medicatie bewaken.