In het kort

Als er geen goede match is, is transplantatie soms toch mogelijk.
Bij cross-over transplantatie 'ruil' je met een ander koppel dat geen goede match heeft.
Matchen de bloedgroepen niet? Dan is transplantatie door de bloedgroep heen misschien een optie.
Heb je antistoffen tegen het bloed van de donor? Dan is transplantatie door de kruisproef heen misschien een optie (desensibilisatie).
Als je geen match hebt, probeer je meestal eerst het cross-overprogramma.

Cross-over niertransplantatie

Bij cross-over nierdonatie wordt een ander koppel gezocht dat ook geen goede match heeft. Via een ruil is soms wel transplantatie mogelijk. De donoren staan dan een nier af aan de ontvanger van het andere koppel.

Het is niet vanzelfsprekend dat een donor aan het cross-over programma mee wil doen. De nefroloog bespreekt de mogelijkheid van tevoren met de donor.

Regelmatig komt het voor dat niet 2, maar zelfs 3 of 4 paren aan elkaar gekoppeld worden.

Transplantatievereniging.nl

Bekijk de richtlijn van het LONT-NTS over cross-over+ transplantaties (juni 2022)

Dominotransplantatie

Is er een nier van een anonieme donor beschikbaar? Dan wordt vaak gekozen voor dominotransplantatie. Daarbij komt ook iemand op de wachtlijst aan de beurt.

aanmelden voor cross-over programma

De nefroloog meldt jullie als koppel aan bij de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS). Die zorgt 4 keer per jaar voor het matchen van transplantatiekoppels. Wordt er geen passend koppel gevonden? Dan kun je meedoen met de volgende ronde. Bij elke ronde krijg je de vraag of je opnieuw mee wilt doen.

Lees alles over aanmelden voor cross-over op de website van de NTS >

de operatie bij cross-over transplantatie

Bij een cross-over transplantatie worden de ontvangers altijd geopereerd in het ‘eigen’ transplantatiecentrum. De donor reist naar het centrum van de ontvanger. De operaties vinden tegelijkertijd plaats. Maar er is geen contact tussen jou en het koppel waarmee jij geruild hebt. Eventueel kun je via de transplantatiecoördinator een bedankbrief sturen aan het andere koppel.

de operatie bij dominotransplantatie

Bij dominotransplantatie blijft de donor gewoon in het eigen transplantatiecentrum. De operaties vinden meestal niet tegelijk plaats.

Transplantatiestichting.nl

Wil je meer lezen over cross-over transplantatie? Kijk dan op de website van de Nederlandse Transplantatiestichting.

Transplantatie door de bloedgroep heen

Passen de bloedgroep van donor en ontvanger niet bij elkaar? Soms is directe transplantatie toch mogelijk. Dit heet transplantatie door de bloedgroep heen. Ook wel: ABO-incompatibele transplantatie.

Vaak wordt eerst het cross-over programma geprobeerd. Transplantatie door de bloedgroep heen is namelijk een zware behandeling voor de ontvanger. Het transplantatiecentrum zoekt daarom eerst uit of deze behandeling bij de ontvanger past. Daarna starten extra voorbereidingen.

Voorbereiding op transplantatie door de bloedgroep heen

De ontvanger krijgt medicijnen die de afweer onderdrukken.
Ook moet soms het bloed gefilterd worden. Zo worden de antistoffen verwijderd. Dit heet immuno-adsorptie.
Transplantatie is alleen mogelijk als de hoeveelheid antistoffen hiermee voldoende daalt.

De donor heeft geen speciale voorbereiding nodig.

Transplantatie door de kruisproef heen

Als in het bloed van de ontvanger antistoffen zitten tegen het bloed van de donor, is er grote kans op afstoting van de donornier. Dit blijkt dan uit de kruisproef. Maar soms is transplantatie toch mogelijk. Dit heet transplantatie door de kruisproef heen. Ook wel: HLA-incompatibele transplantatie.

In het transplantatiecentrum worden de antistoffen uit het bloed van de ontvanger gehaald. Dit heet desensibiliseren.

Transplantatie door de kruisproef heen lijkt op transplantatie door de bloedgroep heen. Maar technisch is deze methode ingewikkelder.

Voor wie?

Je hebt nierfalen en bent voorbereid en goedgekeurd voor niertransplantatie
Je bent 18 jaar of ouder
Je hebt al een goedgekeurde nierdonor bij leven  
De kruisproef met de nierdonor is niet goed
Je doet al 2 jaar mee aan het Eurotransplant AM programma of je hebt al 4 rondes meegedaan aan het cross-over programma
Je hebt zoveel antistoffen dat de kans op een passende nier heel klein is

Voorbereiding op transplantatie door de kruisproef heen

1 tot 2 weken voor de operatie start het verwijderen van de antistoffen (het desensibilisatieprogramma):

De ontvanger krijgt medicijnen die de afweer onderdrukken.
Daarna volgt plasmaferese. Bij deze behandeling wordt het bloedplasma van de ontvanger vervangen door plasma van de donor.
Door plasmaferese dalen de antistoffen in het bloed van de ontvanger.

Hierna doet het transplantatiecentrum opnieuw een kruisproef. De uitslag bepaalt het vervolg:

Is het aantal antistoffen voldoende gezakt? Dan kan de transplantatie doorgaan.
Is de uitslag van de kruisproef na de plasmaferse niet goed? Dan kan plasmaferse verlengd worden.
Is na 2 weken de kruisproef nog steeds niet goed? Dan is transplantatie met deze donor definitief niet mogelijk.

Je blijft de afweeronderdrukkende medicijnen tot na de operatie slikken. De avond voor de operatie krijg je een sterk afweerremmend medicijn. Dit medicijn is rATG of alemtuzumab.

na de transplantatie door de kruisproef heen

De ontvanger krijgt nog 3 dagen plasmaferese, om het risico op afstoting zo klein mogelijk te maken. Je ligt hierdoor langer in het ziekenhuis.
De ontvanger krijgt nog 4 dagen rATG (afweeronderdrukker) via een infuus.
Na ontslag uit het ziekenhuis kunnen de medicijnen worden aangepast.

risico's van transplantatie door de kruisproef heen

Desensibilisatie is een intensieve behandeling. Het is zwaar voor je lichaam en het kan emotioneel zwaar zijn.
Bij een transplantatie door de kruisproef heen zijn de kansen op infecties en afstoting groter. En je hebt langere tijd kans op afstoting.

waar kun je terecht voor desensibilisatie?

Je bespreekt transplantatie door de kruisproef heen (desensibilisatie) met je eigen nefroloog. Het Erasmus MC Rotterdam is het landelijke referentiecentrum voor niertransplantaties door de kruisproef heen. Dat betekent dat je naar dit ziekenhuis wordt doorverwezen.

Richtlijn voor transplantatie door de kruisproef heen

Bekijk de richtlijn van de Nederlandse Transplantatie Vereniging voor transplantatie door de kruisproef heen (HLA-incompatibele niertransplantatie) (2021). In een richtlijn staat welke zorg artsen moeten geven en hoe ze dat moeten doen. Een richtlijn is bedoeld voor professionals en bevat dus veel vaktaal.