Open en bloot

Samen met collega Bep Princen, werkzaam in ziekenhuis Bernhoven in Uden, heb ik een module opgesteld over de psychosociale aspecten bij een nierziekte. Deze wordt binnen de vervolgopleiding Dialyseverpleegkundige bij de Radboud Health Academy gegeven. Ja, hier brengen we ook seksualiteit en intimiteit ter sprake. En iedere keer verbaas ik mij er weer over hoe weinig dit belangrijke onderwerp besproken wordt door verpleegkundigen in hun contact met een nierpatiënt.

Ook voor sommige nierpatiënten is praten over seksualiteit of intimiteit niet eenvoudig. Daarom begin ik er zelf over. Dat doe ik al tijdens het eerste gesprek in het traject rondom hun nierfalen. Ik vertel dan dat het vaak voorkomt dat mensen bij een verminderde nierfunctie en start van dialyse problemen ervaren bij seksualiteit en intimiteit. Onderzoek wijst zelfs uit dat dit voor maar liefst 75% van de dialysepatiënten geldt.

Uit de reacties die volgen, kan ik vaak al opmaken of er daadwerkelijk problemen zijn op dit vlak. Ik bespreek ook wie of wat daar het best bij kan helpen. Dat hoeft namelijk echt niet altijd een seksuoloog te zijn. Er kunnen ook aandachtspunten zijn die je als (partner van een) nierpatiënt heel goed kunt bespreken met een maatschappelijk werker.

Zo kun je bij toenemende vermoeidheid kijken naar  de verdeling van energie. Soms helpt het al om met de partner open te praten over het anders invullen van de seksualiteit. Soms ligt de belemmering meer in het beeld dat iemand van zichzelf heeft. Denk hierbij aan de gedachte: ben ik nog wel aantrekkelijk voor mijn partner?

Begeleiding hierbij richt zich dan meer op het bespreken van dit zelfbeeld en de gevolgen hiervan in gedrag. Veelal blijkt ook dat negatieve gedachten die iemand over zichzelf heeft, helemaal niet overeen hoeven te komen met hoe de partner het ziet. De oplossing kan ook bij hulpmiddelen liggen. Denk aan Viagra voor mannen of glijmiddel bij vrouwen. 

‘Nierpatiënten geven meestal niet uit 
zichzelf aan dat ze problemen hebben met seks. Daarom begin ik er zelf over’

Bij al deze punten is allereerst het bespreekbaar maken hiervan belangrijk. Zo kreeg ik een paar jaar geleden een vrouw op de poli Nierfalen. Na mijn korte introductie over seksualiteit, was haar eerste reactie dat  zij verrast was dat dit probleem zo vaak bij nierpatiënten voorkwam. Zij had andere nierpatiënten er nog nooit over gehoord. Blijkbaar is seksualiteit en intimiteit een onderwerp dat nierpatiënten dus ook onderling niet makkelijk bespreken. 

Terug naar de mevrouw op de poli. Zij gaf aan dat het intieme contact met haar man altijd erg fijn was geweest, maar dat het de laatste tijd vooral erg pijnlijk was. Ze vond zelf dat ze niet zo moest zeuren. Zo vaak hadden zij en haar echtgenoot geen seksueel contact meer. En ze genoot wel degelijk van zijn nabijheid, toch kreeg de pijn meer en meer de overhand.

Het werd steeds moeilijker om ervan te genieten. Ook de toenemende vermoeidheid in haar leven zorgde ervoor dat ze minder zin had in seksueel contact met haar dierbare.

Wat veelal begint als een lichamelijk probleem (pijn, vermoeidheid, erectieproblemen), kan al snel ook een psychisch probleem worden. De mevrouw in kwestie werd op den duur onzeker in het contact met haar man. Ze merkte dat ze elke seksuele toenadering het liefst wilde vermijden en voelde zich daar schuldig over.

Inmiddels was het dus niet langer alleen een lichamelijk (pijn) en psychisch (twijfel, schuld, onzeker) probleem. Het werd ook een relatieprobleem. Het probleem bleef bovendien niet beperkt tot de slaapkamer. Ze merkte dat zij en haar man ook gedurende de dag minder intiem werden. 

Door dit met mij open en eerlijk te bespreken gaf dit voor haar al ruimte. Daarna hebben we een gesprek voorbereid dat zij met haar man wilde hebben. Dat gesprek zorgde voor beter contact, hoorde ik later. Het probleem was dan weliswaar niet helemaal opgelost, 
maar het was in ieder geval bespreekbaar gemaakt.

Uiteindelijk werd door slechts een enkel gesprek met een seksuoloog ook het seksueel contact prettiger.

Ik zei het al eerder in dit stuk. Voor de zekerheid herhaal ik het: meer openheid bij nierpatiënten, hun naasten en professionals over een belangrijk onderwerp als seksualiteit en intimiteit kan heel veel problemen voorkomen.

75% van de vrouwen die dialyseren, hebben seksuele klachten, dit geldt ook voor 44% van de vrouwen die een niertransplantatie hebben gehad. Ongeveer 7 op de 10 mannen met chronische nierschade of nierfalen krijgen erectieproblemen.

Hier zijn verschillende oorzaken voor:

• hoge bloeddruk
• medicijnen
• testosterontekort
• overgewicht of een ongezonde leefstijl
• faalangst of andere zorgelijke gedachten

Meer weten?
Op www.nierwijzer.nl vertellen mensen met nierproblemen over de invloed van hun ziekte op seksualiteit en intimiteit.

Tekst: Gerben van den Bosch (Medisch maatschappelijk werker Radboud UMC