Groot Europees onderzoek moet behandeling op maat mogelijk maken

Vandaag is het World Kidney Day, een dag waarop we benadrukken hoe belangrijk gezonde nieren zijn. Wereldwijd heeft 10 % van de mensen chronische nierschade, in Nederland zijn dat zo’n 1,7 miljoen mensen. De NVN en Nierstichting vragen ter gelegenheid van World Kidney Day aandacht voor een belangrijk onderzoek, gericht op een persoonlijker behandeling voor mensen met chronische nierschade. 

Waarom werken bepaalde medicijnen bij de ene nierpatiënt wel en bij de andere niet? Die vraag is het onderwerp van een groot Europees onderzoek dat vanuit het UMC Groningen geleid wordt. Dit onderzoek, PRIME CKD, richt zich op behandeling op maat voor mensen met nierziekten. Het doel is de weg vrijmaken voor gepersonaliseerde zorg.

Een paar jaar geleden was er een doorbraak in de behandeling voor mensen met chronische nierschade. Bij toeval werd ontdekt dat nierpatiënten veel baat hebben bij medicijnen die eigenlijk ontwikkeld waren voor mensen met diabetes. Deze zogenoemde SGLT2-remmers vertragen de achteruitgang van de nierfunctie en stopt deze soms helemaal – ook bij mensen die geen diabetes hebben.

"Uit grote studies blijkt dat deze medicijnen goed werken", zegt Hiddo Lambers Heerspink, hoogleraar klinische farmacologie in het UMC Groningen. "Maar bij een aantal mensen met chronische nierschade is dit niet of onvoldoende het geval. Ook hebben mensen soms last van ernstige bijwerkingen. Waarom reageren patiënten verschillend op dezelfde medicijnen? Dat gaan wij onderzoeken."

In dit onderzoek worden zogenaamde signaalstoffen in het bloed en de urine van patiënten gemeten. Dit zijn stofjes, zoals kleine eiwitten, die kunnen aantonen hoe goed een medicijn werkt. "Voor iedere patiënt stellen we een individueel profiel van het ziekteverloop op. Dat profiel koppelen we aan het juiste medicijn voor die patiënt. Als we begrijpen waarom een behandeling bij de ene persoon wel aanslaat en bij de andere niet, kunnen we medicijnen verder ontwikkelen en verbeteren", zegt Lambers Heerspink. "Het doel is dat mensen een behandeling op maat krijgen."

Ook Martin de Borst, nefroloog in het UMC Groningen, hoopt dat het onderzoek de weg vrijmaakt voor gepersonaliseerde zorg. "Mensen op basis van gemeten bloedwaardes de juiste behandeling geven; dat is voor mij als nefroloog de gedroomde uitkomst. Dat ik precies weet welke medicijnen, in welke dosis en in welke combinatie, het beste bij een individuele patiënt werken." In de huidige praktijk zien De Borst en zijn collega-artsen nog te vaak dat de nierfunctie van patiënten ondanks de behandeling geleidelijk achteruitgaat, met dialyse of transplantatie als gevolg. "Mensen richting nierfalen zien gaan, geeft een machteloos gevoel."

Volgens onderzoekersleider Lambers Heerspink is het een kwestie van tijd voordat hier verandering in komt. "Wij geloven dat de huidige behandeling, waarbij iedereen dezelfde cocktail met medicijnen krijgt, veel beter kan. Als ons onderzoek voorspoedig verloopt, worden de resultaten binnen vijf jaar in de klinische praktijk ingezet. Een individuele en optimale behandeling voor iedere nierpatiënt; daar doen we het voor."

Voor het onderzoek heeft de Europese Unie een subsidie beschikbaar gesteld van 9,5 miljoen euro. Meerdere landen werken er tegelijkertijd aan mee. Deze internationale samenwerking van onder meer onderzoekers, artsen, farmaceuten en industriële partijen werkt onder de naam PRIME CKD. Ook de Nierstichting doet mee.