Bewegen tijdens de dialyse

Dialysepatiënten zijn wekelijks al gauw meer dan 12 uur kwijt aan dialyseren. Die tijd kan goed benut worden om mensen te laten bewegen, vindt Peter van Baast, dialyseverpleegkundige in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. ‘Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat beweging bij dialysepatiënten direct invloed kan hebben op hun gezondheid. Zo hebben mensen soms last van een lage bloeddruk tijdens de dialyse. Bewegen stimuleert de bloedsomloop, waardoor de kans op een lage bloeddruk afneemt.’ Als het bloed sneller stroomt kan dat bovendien een gunstig effect hebben op de klaring van giftige stoffen uit het bloed. Ook de kramp die veel mensen hebben na vier uur op de dialysestoel kan verminderen als iemand niet alleen maar stilzit. ‘Mensen ontwikkelen daarnaast op de lange termijn meer spierkracht. Bij oudere patiënten vermindert dat het risico om te vallen. Bewegen zorgt verder voor ontspanning en biedt een welkome afleiding tijdens de dialyse.’

Enthousiasme voor meer bewegen
In de proef die momenteel in het Jeroen Bosch Ziekenhuis loopt doen fysiotherapie-assistenten groepsgewijs stoelgymnastiek met dialysepatiënten die dat willen. Het gaat om eenvoudige bewegingen, zoals schouderbladen naar achter trekken, knieën strekken en rondjes draaien met de enkels. Ook zijn er oefeningen met gewichtjes. Er wordt rekening gehouden met de mogelijkheden van de patiënt. ‘Mensen konden bij ons al fietsen tijdens de dialyse, maar dat wordt vooral door jongere patiënten gedaan die toch al actiever zijn. De gemiddelde dialysepatiënt is echter boven de zeventig. We willen juist deze groep, die niet meer zo makkelijk beweegt, activeren. De bedoeling is dat patiënten enthousiasme voor meer bewegen ontwikkelen en ook buiten de dialyse om actiever worden’, aldus Peter.

Soortgelijke initiatieven
Met een vragenlijst wordt in kaart gebracht of patiënten het beweegproject van meerwaarde vinden. ‘We verwachten een gunstige uitkomst. Er zijn al dialysepatiënten geweest die aanvankelijk niet mee wilden doen, maar toen zij anderen enthousiast zagen bewegen toch zijn aangehaakt. Als de pilot positief verloopt willen we per 1 januari 2019 op volle sterkte verder. Dan kunnen alle dialysepatiënten die dat willen meedoen. Nu is het nog beperkt tot de ochtendgroep.’
Voor hij begon heeft de projectleider geïnformeerd bij verschillende ziekenhuizen op zoek naar soortgelijke initiatieven. ‘Er zijn her en der beweegprojecten geweest, maar een deel is gestopt omdat het niet goed liep. Daar heb ik lering uit getrokken. Een van de oorzaken was bijvoorbeeld dat het beweegprogramma vaak door verpleegkundigen werd gegeven. In drukke tijden lieten zij deze extra taak als eerste vallen. Daarom hebben wij er bewust voor gekozen om het programma door fysiotherapie-assistenten te laten leiden. Andere ziekenhuizen hebben al interesse getoond voor ons beweegprogramma’, vertelt Peter. Hij gaat daarom een draaiboek maken waarmee andere dialysecentra direct aan de slag kunnen.

Zorgverzekeraars
‘Zelf hebben wij er eerder ook over gedacht om zo’n beweegprogramma te starten. Dat ging toen niet door, onder meer vanwege de kosten. We zijn blij dat de NierstichtingChallange ons nu de mogelijkheid biedt om dit project te realiseren’, aldus Peter. Van de verantwoordelijke binnen zijn ziekenhuis heeft hij de toezegging dat het beweegprogramma in elk geval voor een jaar gefinancierd wordt. ‘Ik heb ook al bij de Nierstichting aangekaart of we niet met de zorgverzekeraars in overleg kunnen gaan om bewegen voor dialysepatiënten vanuit de ziektekostenverzekering te vergoeden, omdat aangetoond is dat het de gezondheid van deze patiëntengroep bevordert.’

Een televisieprogramma met stoelgymnastiekoefeningen dat mensen tijdens de dialyse kunnen kijken is volgens de projectleider niet toereikend. ‘Er is een dialysecentrum dat dit geprobeerd heeft, maar dat bleek niet te werken. De veelal oudere patiënten moeten echt gestimuleerd worden door iemand die voor de groep staat.’ En hoe gaat het bij thuisdialyse? Peter: ‘In de predialysefase geven we uitgebreide voorlichting aan patiënten, waarbij ook bewegen aan bod komt. Mensen die kiezen voor thuisdialyse zouden zelf actief kunnen worden. Ze zijn in elk geval op de hoogte gebracht van de voordelen van bewegen tijdens de dialyse.’

Dit is het zesde artikel in een reeks over NierstichtingChallenge-projecten. Lees hier over de andere projecten:

• Samen beslissen over behandeling
• Tussen thuis en in het centrum: Dialyse Máximaal
• E-coaching voor transplantatiepatiënten
• Symbolen helpen als we er met handen en voeten niet uitkomen
• Elkaar motiveren om in beweging te komen